O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Azlarova yengil sanoat texnologiyasi

 
11.7. Charm-attorlik buyumlarini konstruktiv tavsifi 
Charm-attorlik  buyumlari  vazifasiga  qarab,  asosan,  uch  turga  bo‗linadi: 
narsalarni  k  o‗tarib  yurish  va  saqlashga  mo‗ljallangan  buyumlar,  qo‗lqoplar  hamda 
kamarlar. 
Ishlash  sharoitiga  qarab  charm-attorlik  buyumlari  maishiy  va  maxsus  turlarga 
bo‗linadi.  Narsalarni  k  o‗tarib  yurishga  va  saqlashga  mo‗ljallangan  buyumlar  o‗z 
navbatida kundalik, ko‗chalik, safarlik, xo‗jalik (bozorlik) bo‗lib, maxsus turlari esa 
sport  va  ishlab  chiqarish  korxonalarida  ishlatiladigan  buyumlarga  bo‗linadi. 
Kamarlarning maishiy turlari, asosan, soatlar va bel (shim) kamarlari hisoblanadi. 
Narsalarni  k  o‗tarib  yurish  va  saqlashga  mo‗ljallangan  buyumlar  o‗z  navbatida 
ixtiyoriyo‗lcham 
hamda 
shakldagi 
va 
shakli,o‗lchami 
unga 
solinadigan 
narsalarningo‗lchami  va  shakliga  bog‗liq  buyumlarga  bo‗linadi.  Narsalarni  k  o‗tarib 
yurish va saqlashga mo‗ljallangan buyumlar o‗z navbatida qiyofasi jihatidan: xaltalar, 
jamadonlar,  portfel  va  papkalar,  hamyonlar  (qog‗oz  pul  va  tangalar  uchun)  ga 
bo‗linadi. Shakli vao‗lchami, unga solinadigan narsaning shakli vao‗lchamiga bog‗liq 
buyumlarga, turli (k o‗zoynak, tanbur, g‗ijjak) g‗iloflar, jild (daftar, avtomobil)lar va 
hokazolar kiradi. 
Detallarning  soni,o‗lchami  va  shakli  bo‗yicha  nav  (assortiment)lari  behisob 
bo‗lib, faqat ayrim, eng ko‗p uchraydigan turlarini ko‗rib chiqish kifoya. 
Shu  guruhdagi  buyumlarni  detallari  joylashishiga  qarab  sirtqi,  ichki  va  oraliq 
detallarga bo‗linadi. 
Sirtqi  detallar  o‗z  navbatida  asosiy  va  qo‗shimcha  detallarga  bo‗linadi.  Asosiy 
detallar  (38-rasm)  buyumning  korpusini  tashkil  qilib,  uning  shaklini  vao‗lchamini 
belgilaydi. Bu devorchadan iborat bo‗lib, o‗z navbatida old va orqa 3 devorchalar deb 
ataladi.  Devorchalar  to‗rtburchak,  trapetsiyasimon,  ovalsimon,  figurali  bo‗iishi 
mumkin. Ularning shakli,o‗lchami, buyumning shakli vao‗lchamini belgilaydi. 

---

160