147
suv o‗tishga to‗sqinlik qiladi. Etikning quloqchalari esa qo‗nj ichiga tikilib, etikni
kiyishni osonlashtiradi.
Botinkalar, qo‗njsiz botinkalar, tuflilar va ularning turlarida eng ko‗p
uchraydigan detallar: betlik, dastak, tumshuq, tashqi orqa tasma, tilcha va oval
qistirmadir.
Betliklar tuzilishi, shakli, olchamlariga ko‗ra
quyidagicha bo‗ladi: qirqilgan 7 (31-a rasm) oyoq
panjasining kaft qismini berkitib turadi; aylanma, oyoq
panjasini berkitib, konstruktiv elementlarga bo‗linmaydi;
yaxlit 6 (31-b rasm), oyoq panjasining kaft va barmoq
qismini berkitib, konstruktiv elementlarga bo‗linmaydi;
qanotlari uzaytirilgan 9 (31-d rasm), poshnaning old
konturigacha yetadi; tilchali 2 konstruksiya tilcha bilan
yaxlit bo‗lgan betlik; dastak 4 (31-rasm), oyoq panjasining
tovon qismini to‗piqqacha yoki to‗piq tepasigacha berkitib
turadi. Dastakning yuqori old konturi tagida tilcha
joylashgan bo‗ladi. U oyoq panjasini blochka va bog‗ich ipning ta‘siridan saqlaydi.
Tumshuq 8 (31-a rasm), oyoq panjasining barmoq qismini berkitib turadi. Orqa
tashqi
tasma, orqa chokni mustahkamligini oshirishda ishlatiladi.
Yuqorida keltirilgan detallar ko‗p uchraydigan detallar bo‗lib, ulardan tashqari
kam uchraydigan detallar hoshiya, mahkamlagich, kuchaytirgich, tasmalar, ayrim
bezak detallari va boshqalar. Bu detallar, asosan, poyabzalni bezashda, biror qismini
mustahkamlashda yoki ko‗rinadigan joyiga ishlov berishda ishlatiladi.
Ichki detallar komplekti, poyabzalning gigiyenik va issiqlikdan himoya qilish
xususiyatlarini, poyabzalning shaklini hamda oyoqqa, sirtqi detallar chokini ta‘siridan
himoya qilishda ishlatiladigan detallarga astarlar deyiladi.
Etiklarning ichki detallariga qo‗nj astari yoki kalta astari, betlik (boshliq) ning
astari kiradi. Etiklarning ichki detallarini shakli hamdao‗lchamlari xuddi sirtqi
detallarning shakli vao‗lchamlarigao‗xshash va teng bo‗ladi. Qo‗njsiz botinka va
148
tuflilarning asosiy ichki detallariga dastakning charm astari (dastak ostida) va
betlikning to‗qima astari (betlik astari) kiradi.
Ayrim hollarda dastak va betlik ostiga yaxlit charm astar ham ishlatilishi
mumkin. Bir qator ichki detallar borki, ular choklarning mustahkamligini va to‗qima
astarlarining har xil deformatsiyalardan himoya qilish uchun tumshuq osti, bikir
dastak qo‗yiladi. Tumshuq osti va bikir dastaklar shunday materiallardan
tayyorlangan bo‗lishi kerakki, u poyabzalni qolipdan chiqargandan keyin va kiyish
davomida o‗z shaklini yo‗qotmasligi kerak.
Shuning uchun ular tabiiy charmdan, maxsus kartondan, yuqori molekulali
qoplama bilan qoplangan matodan tayyorlanadi.
Yuqorida keltirilgan detallarning bir-birlarini o‗zaro tikish usuli,tanavorning
konstruksiyasini belgilaydi. Etiklar quyidagi konstruksiyada bo‗ladi: quyma boshliqli
(betlikli), ya‘ni boshliq qo‗njga qo‗yib tikiladi (30-a rasmga qarang), teskari bo‗lsa
qo‗yma qo‗njli deb ataladi.
Agar boshliq (betlik) qo‗nj bilan biriktirma chok yordamida tikilsa,
biriktirma boshliqli etiklar deb ataladi (30-d rasm).
Tuflilar konstruksiyasi jihatidan juda xilma-xil, eng ko‗p uchraydigan
―qayiqsimon‖ , tasmali tuflilar,bitta yoki ikkita tasmali, ochiq axmili yozgi tuflilar,
ochiq tovonli, ochiq tumshuqli, ochiq tovon va tumshuqli bo‗lishi mumkin.
Tasmali sandallar, asosan, har xil shakl vao‗lchamdagi tasmalardan iborat
bo‗ladi. Ayrim hollarda tovon qismi yaxlit dastakdan iborat bo‗lishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: