O`zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi

10-MA‟RUZA 
Reja 
1.  Organik va funksional xarakterdagi nutq buzilishlari. 
2.  Eshitish qobiliyatining buzilishi sabablari, ularni turlarga ajratish. 
3.  Eshitish  qobiliyati  buzilgan  bolalarni  ommaviy  umumiy  o‟rta  ta‟lim 
maktablarida korreksion o‟qitish. 
Xamma nutk buzilishlari kelib chiqishiga kura ikki guruxga bulinadi: 
1.  Organik xarakterdagi nutk buzilishlari. 
2.  Funksional xarakterdagi nutk buzilishlari. 
 
Organik nutk buzilishlari uz navbatida ma‘lum joyning zaralanishiga kura 
markaziy va pereferik xarakterda buladi. 
 
Markaziy buzilishlar: 
Iarkaziy nerv sistemasini u yoki bu kismlarining buzilishi, zararlanishi natijasida 
kelib chikadi.Markaziy xarakterdagi organik nutk buzilishlariga: alaliya, afaziya, 
dizartriya nutk kamchiliklari kiradi. 
 
Pereferik  buzilishlari:  artikulyasion  apparatning  notugri  tuzilishi  va 
pereferik  nerv  artikulyasion  organlar  inervao‘iyasining  buzilishidan  kelib 
chikadi. Preferik xarakterdagi organik nutk buzilishlariga dislaliya, duduklanish 
Логопедик пункт
 
Ўқувчиларнинг оғзаки 
ва ѐзма нутқларидаги 
бузилишларни 
тузатиш 
 
мавжуд бўлган нутқий 
бузилишлари натижасида 
келиб чиқиш эҳтимоли 
бўлган иккиламчи 
нуқсонларнинг олдини 
олиш, нутқидаги 
бузилишларни ўз вақтида 
аниқлаш 
педагог ва ота-оналар 
ўртасида коррекцион-
логопедик билимларни 
ташвиқот қилиш 
 
45- чизма. Логопедик пункт томонидан амалга 
ошириладиган вазифалар  

---

kabi  nutk  nuqsonlari  kiradi.    Pereferik  xarakterdagi  nutk  buzilishlariga: 
rinololiya,prognatiya,progeniya kiradi. 
 
Funksional  buzilishlar-  bunda  nutk  jarayonida  ishtirok  yetadigan  a‘zolar 
tuzilishida  xech  kanday  uzgarishlar  bulmaydi.  Funksional  xarakterdagi  nutk 
buzilishlariga- dislaliya, duduklanish kabi nutk nuqsonlari kiradi. 
 
Turli nutk buzilishlarini rivojlanishini oldindan aniklash katta axamiyatga 
yegadir.  Agarda  bolaning  nutkiy  nuqsoni  maktabga  kelgan  vaktida  ilk  bor 
aniklansa,  u  xolda  uni  tuzatish  kiyinchiliklari  tuzatilib,  uzlashtirishga  salbiy 
ta‘sir kursatadi. Agarda bolaning nutk nuqsoni maktabgacha yoki yasli yoshida 
aniklansa, tibbiy va pedagogik tuzatish maktabda tulakonli ta‘lim olish imkonini 
beradi. 
 
Rivojlanishida  kamchiliklar  bo‘lgan  bolalarni  yerta  aniklash  ishlari 
birinchi  navbatda  oilaviy  muxiti  yaxshi  bulmagan  oilada  utkaziladi.  Bunday 
oilalarga kuyidagilar kiradi: 
 
U yoki bu nuqsonga yega bo‘lgan bola bor oila. 
 
 
Ota-onalarning  birida  yoki  ikkalasida  fiziologik  yeshitishi  buzilgan,  aqli 
zaiflik, ishzofreniya kasalligi bor oilalar. 
 
 
Xomiladorlik  vaktida  yukumli  kasalliklar,  oper  taksikoz  o‘tkazgan  ayol 
bor oilalar. 
 
 
Yembrionlik davrida  gipoksiyani,  tug‘ruq  vaqtida  asfeksiya,  jaroxat  yoki 
neyroinfeko‘iyani  boshidan  kechirgan,  xayotning  birinchi  oylarida  bosh  miya 
jaroxatlari olgan bola bor oilalar. 
Bizning  Respublikamizda  ona  va  bola  sog‘ligini  saqlash  borasida  uzluksiz 
ravishda  choralar  ko‘rilmoqda.  Nutqiy  rivojlanishdagi  nuqsonlarning  oldini 
olishda  tugilish  vaktida  shikastlangan  bolalarni  dispanserizao‘iyasi  muxim  rol 
uynaydi.