Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

2. БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН 
ҲУЖЖАТЛАРНИНГ ТАСНИФИ, ТАВСИФИ ВА УЛАРГА 
ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР 
Бухгалтерия ҳисобида жуда кўп турдаги ҳужжатлар ишлатилади. 
Уларни турли белгиларига қараб таснифлаш мумкин ( қуйида 
келтирилган чизмага қаранг ). 
Мақсадига кўра бухгалтерия ҳужжатлари гувоҳлик берувчи, 
фармойиш берувчи, фармойиш ва гувоҳлик берувчи, бухгалтерлик 
ҳисоб-китобларини акс эттирувчи турларга бўлинади.

---

Гувоҳлик берувчи ҳужжатлар деганда, юқорида айтиб 
ўтганимиздек, хўжалик операцияларини ҳақиқатда юз берганлигига 
гувоҳ берувчи ҳужжатлар тушунилади. 
Фармойиш берувчи ҳужжатлар деганда у ѐки бу ҳаракатни 
келгусида 
амалга 
оширишга 
фармойиш 
берувчи 
ҳужжатлар 
тушунилади. Масалан, инвентаризация ўтқазиш тўғрисида фармойиш, 
товарни олиб келуш учун берилган ишончнома ва шу кабилар. 
Фармойиш ва гувоҳлик берувчи ҳужжатлар деганда бир 
вақтнинг ўзида хўжалик операциясини амалга оширишга берилган 
фармойишни ифодаловчи, ҳам бу фармойиш асосида ҳақиқатда юз 
берган 
хўжалик 
операциясига 
гувоҳлик 
берувчи 
ҳужжатлар 
тушунилади. Масалан, касса чиқим ордери бир вақтнинг ўзида пулни 
берилиши учун тузилган раҳбариятнинг фармойишини, шунингдек шу 
фармойиш асосида пулни ҳақиқатда кимгадир берилганлиги тўғрисида 
гувоҳлик берувчи ҳужжат ҳисобланади. Пул чеки ҳам худди шундай 
ҳужжат ҳисобланади.
Бухгалтерлик ҳисоб-китобларини акс эттирувчи ҳужжатлар 
деганда бевосита юз берган хўжалик операциясини акс эттирмайдиган, 
лекинда у ѐки бу кўрсаткични, қарзни топиш учун бухгалтер томонидан 
тузилган ҳужжатлар тушунилади. Бундай ҳужжатларга мисол қилиб 
солиқлар 
ҳисоб-китобларини, 
мажбурий 
ажратмалар 
ҳисоб-
китобларини, амортизацияни аниқлаш ҳисоб-китобларини келтириш 
мумкин. 
Тузиш тартибига кўра бухгалтерия ҳисобида ишлатиладиган 
ҳужжатлар бошланғич ва йиғма ҳужжатларга бўлинади.