Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

4.БАЛАНС АКТИВИ ВА ПАССИВИНИНГ КЎПАЙИШИГА ОЛИБ 
КЕЛУВЧИ ЎЗГАРИШЛАР 
 

---

Бу типдаги ўзгаришлар, мазмунидан кўриниб турибдики, 
бухгалтерия балансининг ҳам активи, ҳам пассивига кирувчи 
элементларга (моддаларга) тегишлидир. Яъни юз берган хўжалик 
операцияси бир вақтнинг ўзида ҳам актив, ҳам пассив пассив 
элементларига тегишлидир. Корхонада юз берган операция натижасида
корхонанинг активи ҳам, пассиви ҳам бир хил суммага кўпаяди. 
Пировардида эски баланс суммаси кўпайиш томонга ўзгаради. 
Бу тип ўзгаришнинг формуласи қуйидагича бўлади: 
А +Х = П+Х
Мисоллар: 
№ 
Хўжалик операцияси 
мазмуни 
Операцияни баланс моддаларига таъсири 
1 
Хом ашѐ ва материаллар 
таъминотчилардан қарзга 
олинди 
Материаллар моддасидаги сумма кўпаяди, 
таъминотчилар 
олдидаги 
қарзлар 
моддасидаги сумма кўпаяди. Мос равишда,
баланс активи ва пассиви бир хил суммага 
кўпаяди 
2 
Ҳисоб-китоб счѐтига банк 
кредити келиб тушди 
Ҳисоб-китоб счѐти моддасидаги сумма 
кўпаяди, олинган кредитлар бўйича қарз
моддасидаги сумма ҳам кўпаяди. Мос 
равишда, баланс активи ва пассиви бир хил 
суммага кўпаяди
3 
Таъсисчилар устав 
капиталини кўпайтиришга 
қарор қилдилар 
Таъсисчиларнинг қарзлари моддасидаги 
сумма кўпаяди, устав капитали моддасидаги 
сумма ҳам кўпаяди. Мос равишда, баланс 
активи ва пассиви бир хил суммага кўпаяди
4 
Юқори ташкилотдан 
қайтариб бермаслик шарти 
Билан автомашина келиб 
тушди 
Асосий 
воситалар 
моддасидаги 
сумма 
кўпаяди, резерв капитали моддасидаги сумма 
кўпаяди. Мос равишда, баланс активи ва 
пассиви бир хил суммага кўпаяди
5 
Валюта счѐтига хорижий 
банкдан чет Эл валютасида 
кредит олинди 
Ҳисоб-китоб счѐти моддасидаги ва кредит 
моддасидаги сумма кўпаяди. Мос равишда,
баланс активи ва пассиви бир хил суммага 
кўпаяди