Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma

Sovuq holda payvandlash
Metallarning  ajralmas  birikmasini  olishning  eng  sodda  yo‘li  sovuq  holda
payvandlashdir. Bunda ikkita payvandlanayotgan qismlarni qizdirmasdan, katta
yuklanish ostida o‘zaro deformatsiyalab amalga oshiriladi. Metallni sovuq hol-
da  payvandlashni  suyuq  azot  haroratida  ham  amalga  oshirish  mumkin.
Metallarga  xos  bo‘lgan  atomlar  orasidagi  metall  bog‘lanish  deformatsiya  nati-
jasida  detallarni  bir-biriga  bir  necha  angstrem  (10
-8
sm)ga  yaqinlashtirganda,
elektronlarning  qo‘shilishi  sodir  bo‘ladi  va  atomlar  orasida  bog‘lanish  kuchi
paydo  bo‘ladi.  Natijada  birikma  hosil  bo‘ladi.  Sovuq  holda  payvandlash  (1-
rasm,  a,  b)  metallni  plastik  deformatsiyalash  P  kuch  ta’sirida  amalga
26

---

27
oshiriladi. P kuch biriktirish yuzasiga me’yorli yo‘naltiriladi, plastik deformat-
siya esa yuzaga parallel bo‘ladi. Deformatsiyalanish bunday yo‘nalishida yuqori
qatlam atomlari oson surilib, metall ichiga chuqurroq kiradi.
Sovuq  holda  payvandlashga  o‘ta  plastik  bo‘lgan  alyuminiy,  mis,  kumush,
oltin, nikel, platina, qo‘rg‘oshin, temir kabi metall va qotishmalar moyildir.
Payvandlashdan oldin detal yuzalaridagi yirik g‘adir-budurliklar tekislanadi,
maydalarini esa tekislash shart emas. 
Sovuq  holda  payvandlashning  asosiy  afzalliklari: kam  energiya  sarflanadi,
unumdorligi yuqori, sodda va plastik metallar yaxshi payvandlanadi.