Davlat va huquq

yashirin harakatda bo‘lishi mumkin emas.
Bu tamoyilga xalqaro huquqda ham katta e’tibor beriladi.
Yevropada xavfsizlik va hamkorlik bo‘yicha Kengash qatnashchilari
bo‘lgan davlatlarning 1989-yil 15-yanvardagi Vena uchrashuvi
Yakuniy hujjatida shunday deyiladi: YXHK qatnashchisi bo‘lgan
davlatlar «shaxslarning o‘z huquq va burchlarini bilishga hamda
ularga muvofiq harakat qilishga bo‘lgan huquqini samarali
ta’minlash, shu maqsadda inson huquqlari va asosiy erkinliklariga
oid qonunlar, ma’muriy qoida hamda tartibotlarni nashr etib,
barchaga yetkazish majburiyatini oladilar».
F. 
Huquq ijodkorligining ilmiy asoslantirilganligi. Huquqiy
normalar yaratish jarayoni zamonaviy huquq ilmi va amaliyoti
yutuqlariga, huquqiy tafakkur va mantiq qoidalariga qat’iy
tayanmog‘i lozim. Har bir qonun, huquqiy norma ijtimoiy-iqtisodiy
va siyosiy rivojlanish qonuniyatlarini chuqur anglash hamda ilmiy
asoslantirish asosida yaratilishi kerak. Muayyan qonun yoki boshqa
huquqiy hujjatni qabul qilishdan oldin uni yaratish uchun qanday
ehtiyoj borligini ilmiy jihatdan isbotlash maqsadga muvofiqdir.
Buning uchun huquqiy tartibga solish mo‘ljallanayotgan ijtimoiy
munosabatlar turi chuqur tahlil etilishi, jamoatchilik fikrini o‘rganish
ishlari amalga oshirilishi lozim.
Ilmiylik prinsipi haqida gap borganda, kamida ikki jihat nazarda
tutiladi.  Birinchidan,  huquq ijodkorligi puxta ilmiy strategiyaga
tayanishi zarur. Bunday strategiya umumdavlat miqyosida
shakllantiriladi. Uni, odatda, davlat yuqori hokimiyat organlari
huzuridagi tegishli tadqiqotlar institutlari amalga oshiradi.

166
Ikkinchidan, konkret normativ-huquqiy hujjat matni ustida ish
borganda, huquq normasini yaratish va ifodalashda (mazmunan
hamda yuridik texnika nuqtayi nazaridan) ilmiy tavsiyalar inobatga
olinishi lozim. Bundan ko‘zlangan maqsad – ijtimoiy
munosabatlarni tartibga solishda mumkin qadar ko‘proq samaraga
erishishdir. O‘z faoliyatini ilmiy jihatdan ta’minlash uchun huquq
ijod etuvchi organlar huquqiy hujjat loyihasini tayyorlashda ishchi
guruhlar tarkibiga yetakchi yurist-olimlarni kiritadilar; loyiha
yuzasidan xulosa olish uchun uni tegishli ilmiy muassasalarga
yuboradilar.
So‘nggi paytlarda O‘zbekiston Respublikasi parlamenti faoliyatida
qonun loyihalarining ilmiy ekspertiza qilishga e’tibor
qaratilayotganligi tahsinga sazovor. Qonun loyihalarini ekspertizadan
o‘tkazishga olimlar, amaliyotchi xodimlar va boshqa yuqori malakali
mutaxassislar jalb etiladi. Loyihani ekspertizadan o‘tkazish natijalari
yuzasidan ekspertlar tegishli xulosa taqdim etadilar.
Ilmiylik tamoyilida qat’iy turiladigan bo‘lsa, huquq
ijodkorligining subyektlari bo‘lgan idoralarning vakolatlari
hokimiyatlar taqsimlanishi asosida tashkil etilishi lozim. Shu yo‘l
bilan mazkur idoralar faoliyatida parallelizm, takrorlash,
nomuvofiqlik va boshqa idoraning vakolat doirasiga daxl qilish
hollari istisno etiladi.
Huquq ijodkorligiga ilmiy yondashish talabi, ayniqsa, bugungi
kunda, ya’ni bozor munosabatlarini qaror toptirish davrida,
demokratik qadriyatlarni shakllantirish chog‘ida inson huquqlarining
ustuvorligini ta’minlash, milliy, siyosiy, ijtimoiy-ma’naviy
munosabatlarni muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun muhimdir. Bu
munosabatlarni aniq huquqiy tartibga solishga erishish uchun huquq
ijodkorligining ilmiy zaminini muttasil takomillashtirib borish lozim.
3-§. Qonun ijodkorligi jarayoni va bosqichlari
Qonun davlat hokimiyatining maxsus faoliyati mahsuli sifatida
vujudga keladi. Davlat amrining oliy ifodasi bo‘lmish qonun,
hokimiyatning alohida vakolatli organi tomonidan amalga
oshiriladigan murakkab jarayon natijasida yaratiladi.
Qonunchilik (qonunni yaratish) jarayoni – davlat oliy vakillik
organining konstitutsiyada belgilangan tartibda yangi qonunlarni

167
yaratishga, amaldagi qonunlarga qo‘shimcha va o‘zgartirish
kiritishga qaratilgan, shuningdek, eskirgan qonunlarni bekor qilish
borasidagi harakatlari yig‘indisi bo‘lib, u qonun bilan tartibga
solinishi zarur bo‘lgan munosabatlarni aniqlash, qonun loyihasini
tayyorlash, uni muhokama etish va qabul qilishni o‘z ichiga oladi.
Qonunchilik jarayoni muayyan tartib, tashkillashganlik ifodasi
sifatida mamlakatda qonunchilik hokimiyatini amalga oshirish shakli
hisoblanadi. Qonunning oliyligi, jamiyat hayotidagi ustuvor mavqei
qonunchilik jarayonining ilmiy va amaliy ahamiyatini belgilab
beradi. Zero, qonun yaratish jarayonining mukammal tartibga
solinganligi sifatli va talab darajasidagi qonunning tug‘ilishi uchun
zamin bo‘lib xizmat qiladi.
Qonunchilik jarayonining ta’rifi ikki ma’noga ega: birinchidan,
bu qonun loyihasining parlamentga kiritilishidan boshlab, to u qabul
qilingunga qadar davlat organlari tomonidan ro‘yobga chiqariladigan
vakolatlar bo‘lsa, ikkinchidan,  qonunchilik hokimiyatini amalga
oshirishda ishtirok etadigan turli subyektlar o‘rtasidagi
munosabatlarni tartibga soluvchi protsessual qoidalar ifodasi
(shakli)dir. Qonunchilik jarayonining muhim xususiyati shundaki,
uning mazmunini tashkil etuvchi harakatlar tartibi va ularni amalga
oshirish tartibi konstitutsiyaviy tarzda belgilab qo‘yiladi.
Qonun ijodkorligi jarayoni, an’anaga ko‘ra, ushbu jarayonning
turli bosqichlarida ishtirok etuvchi organlar o‘rtasidagi vakolatlarni
taqsimlash ma’nosida talqin etiladi. Garchand, qonun chiqarish
faoliyatida u yoki bu mustaqil subyektlar ishtirok etsalarda,
qonunchilik jarayoni, asosan, parlamentning qonun yaratish faoliyati
tartibi bo‘lib qolaveradi.
Qonun ijodkorligi jarayoni quyidagi besh bosqichdan iborat:
1) qonunchilik tashabbusi;
2) qonun loyihasini muhokama qilish;
3) qonunni Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinishi;
4) qonunning Senat tomonidan ma’qullanishi;
5) qonunni imzolash va e’lon qilish.
Mazkur bosqichlarga alohida-alohida to‘xtalamiz.
Birinchi bosqich  –  qonunchilik tashabbusi. Qonunni yaratish
jarayoni, ya’ni qonun chiqaruvchi organ doirasidagi bevosita faoliyat
qonunchilik tashabbusi ro‘yobga chiqishidan boshlanadi.

168
Qonunchilik tashabbusi huquqi  –  Konstitutsiyada belgilangan
vakolatli organlar, tashkilotlar va shaxslar tomonidan muayyan
qonun loyihasini yoki yangi qonun qabul qilish to‘g‘risida,
shuningdek, qonunni o‘zgartirish yohud uni bekor qilish to‘g‘risidagi
taklifni Oliy Majlis e’tiboriga taqdim etilishi va parlament tomonidan
bu masalani belgilangan tartibda ko‘rib chiqish haqida tegishli qaror
qabul qilishdir.
Mamlakatimiz Asosiy qonunida qonun chiqarish jarayonining
alohida bosqichi hisoblanmish qonunchilik tashabbusi huquqi
o‘zining yuridik ifodasini topgan. E’tirof etish lozimki, qonunchilik
tashabbusi Oliy Majlisda emas, balki faqat Qonunchilik palatasida
ro‘yobga chiqariladi.
Qonunchilik tashabbusi huquqiga O‘zbekiston Respublikasining
Prezidenti, o‘z davlat hokimiyatining oliy vakillik organi orqali
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi Qonunchilik palatasining deputatlari, O‘zbekiston
Respublikasining Vazirlar Mahkamasi, Konstitutsiyaviy sudi, Oliy
sudi, Oliy xo‘jalik sudi, Bosh prokurori egadirlar. Bu huquqni
qonunchilik tashabbusi huquqiga ega bo‘lgan subyektlar qonun
loyihasini O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik
palatasiga kiritish orqali amalga oshiradilar (Konstitutsiyaning 83-
moddasi).
Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti o‘zining
qonunchilik tashabbusi huquqidan foydalanib, 2006-yilning 8-
noyabrida Oliy Majlisning Qonunchilik palatasiga «Davlat
boshqaruvini yangilash va yanada demokratlashtirish hamda
mamlakatni modernizatsiya qilishda siyosiy partiyalarning rolini
kuchaytirish to‘g‘risida»gi Konstitutsiyaviy qonun loyihasini kiritdi
1
.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi
to‘g‘risidagi qonunning 27-moddasi «Qonunchilik tashabbusi» deb
nomlanib, unda yuqoridagi konstitutsiyaviy norma quyidagi qoida
bilan yanada aniqlashtirilgan: «Davlat daromadlarini kamaytirish
yoki davlat xarajatlarini ko‘paytirish, shuningdek, budjet moddalari
bo‘yicha o‘zgartishlarni nazarda tutuvchi qonunlarning loyihalari
faqat O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ijobiy
1
 Õàë³ ñ´çè. 2006 éèë, 9 íîÿáðü.

169
xulosasi bo‘lgan taqdirda kiritilishi mumkin» (27-moddaning 2-
qismi).
Qonunchilik tashabbusi huquqiga ega bo‘lgan subyektlarning
qonun loyihasini parlamentga kiritishi va uni ko‘rib chiqish tartibi
«O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining
Reglamenti to‘g‘risida»gi qonunda belgilab berilgan. Xususan,
mazkur Reglamentning 12-moddasida quyidagi qoidalar bayon
etilgan:
Qonun loyihasini Qonunchilik palatasiga qonunchilik tashabbusi
huquqiga ega bo‘lgan subyektlar kiritadilar.
Qonun loyihasini Qonunchilik palatasiga kiritishda quyidagilar
taqdim etilishi kerak:
1) qonun loyihasiga uning konsepsiyasi bayon qilingan holdagi
tushuntirish xati;
2) o‘zgartishlar va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi,
shuningdek, qonun loyihasi kiritilishi bilan bog‘liq qonunlarni o‘z
kuchini yo‘qotgan, deb topish to‘g‘risidagi qonun loyihasi;
3) o‘zgartirilishi, qo‘shimchalar kiritilishi, o‘z kuchini yo‘qotgan
deb topilishi yoki qabul qilinishi lozim bo‘lgan qonun osti
hujjatlarining ro‘yxati;
4) moddiy xarajatlarni talab qiladigan qonun loyihalari uchun
moliyaviy-iqtisodiy asoslar;
5) davlat daromadlarini kamaytirish yoki xarajatlarini
ko‘paytirishni, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjeti
moddalari bo‘yicha o‘zgartirishlarni nazarda tutuvchi qonun
loyihalari yuzasidan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining xulosasi.
Qonun loyihasi Qonunchilik palatasi tomonidan birinchi o‘qishda
qabul qilinguniga qadar uni kiritgan qonunchilik tashabbusi
huquqining subyekti loyiha matnini o‘zgartirish yoki o‘zi kiritgan
qonun loyihasini qaytarib olish huquqiga ega.
Ikkinchi bosqich  –  qonun loyihasini muhokama qilish. Qonun
loyihasini muhokama etish qonun yaratish jarayonining muhim
bosqichidir. Bu bosqich qonun chiqaruvchi organga qonun loyihasi
taqdim etilib, u sessiya kun tartibiga kirgach boshlanadi. Qaror
topgan an’anaga ko‘ra, qonun loyihasi ikki xil tarzda muhokama
qilinadi: aksariyat hollarda, umumiy qoidaga binoan, parlament  –

170
 O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining
majlislarida muhokama etiladi; mamlakat hayotining o‘ta muhim
masalalarini tartibga solishga qaratilgan qonunlarning loyihalari
esa keng xalq muhokamasiga chiqariladi. Barcha qonun loyihalarini
umumxalq muhokamasiga qo‘yish majburiy qoida emas. Umumxalq
muhokamalari so‘nggi yillarda qonunchilik tajribamizda keng
qo‘llanilayotgan demokratik institutdir.
Qonun loyihasi avval parlament muhokamasiga qo‘yiladimi yoki
umumxalq muhokamasiga kiritiladimi, degan savolga aniq javob
berish mushkul. Chunki parlament ba’zi loyihalarni avval o‘zi
birinchi o‘qishda muhokama etib, lozim topsa, uni umumxalq
muhokamasiga kiritish uchun matbuotda e’lon qilish to‘g‘risida
qaror qabul qiladi. Ba’zan esa parlament loyihani umumxalq
muhokamasiga chiqarib, muhokama yakunlarini aniqlaganidan
keyingina uni o‘z muhokamasidan o‘tkazib, qabul qiladi. Har
qanday holatda ham umumxalq muhokamasidan o‘tgan qonun
loyihasi yana parlament muhokamasidan o‘tadi, aks holda loyiha
qonun sifatida qabul qilinmaydi.
Umumxalq muhokamasi aslida qonun loyihasi yuzasidan xalq
bilan bo‘ladigan bevosita kengashuv, maslahatlashuvdir. Qonun
loyihalarini umumxalq muhokamasiga kiritish xalq ommasi
tajribasini mujassamlashtirish, jamoatchilik fikrini aniqlash va
qonunda xalq manfaatlarini, xohish-irodasini to‘la-to‘kis aks ettirish
imkonini beradi.
O‘zbekiston Konstitutsiyasining 9-moddasiga muvofiq, jamiyat
va davlat hayotining eng muhim masalalari xalq muhokamasiga
taqdim etiladi. Bu qoida muhim qonun loyihalariga ham taalluqli.
Umumxalq muhokamasini amalga oshirishning protsessual, tashkiliy
jihatlari «Qonun loyihalarining umumxalq muhokamasi
to‘g‘risida»gi qonunda o‘z ifodasini topgan. Gap qonun loyihasini
xalq muhokamasiga chiqarish to‘g‘risidagi qarorni kim, qaysi organ
qabul qilishi, bu haqda tashabbus bilan chiqishga kimlar vakolatli
ekanligi xususida bormoqda. Masalan, ushbu qonunga ko‘ra, qonun
loyihasini umumxalq muhokamasiga chiqarish haqidagi taklifni
qonunchilik tashabbusi huquqi subyektlari kiritishi mumkin.
Loyihani bunday muhokamaga chiqarish to‘g‘risidagi qarorni esa
respublika parlamenti qabul qilishga haqli.

171
Qonun loyihasini dastlabki tarzda ko‘rib chiqishda fraksiyalar
va deputatlar guruhlari ishtirok etishga haqli. Qonun loyihasini
dastlabki tarzda ko‘rib chiqish natijalari asosida mas’ul qo‘mita
uni Qonunchilik palatasi majlisining kun tartibiga kiritish yoki qonun
loyihasini kiritgan organga (shaxsga)  qaytarish to‘g‘risida
Qonunchilik palatasining Kengashi oldiga masala qo‘yadi» (28-
modda).
Qonun loyihasining asosiy muhokamasi Qonunchilik palatasining
majlislarida amalga oshiriladi. Qonunchilik palatasi qonun
loyihasini, qoida tariqasida, uch o‘qishda ko‘rib chiqadi.
Qonun loyihasini Qonunchilik palatasi majlislarida birinchi
o‘qishda ko‘rib chiqish chog‘ida mazkur qonun loyihasini qabul
qilish zarurati, qonun loyihasining konsepsiyasi, uning O‘zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlariga muvofiqligi,
shuningdek, qonunni amalga oshirish bilan bog‘liq xarajatlar va
moliyalash manbalari to‘g‘risidagi masala muhokama qilinadi.
Qonunchilik palatasi muhokama natijalari bo‘yicha qonun
loyihasini maromiga yetkazish va keyingi o‘qishda ko‘rib chiqish
uchun palataga kiritish muddatini belgilagan holda uni birinchi
o‘qishda qabul qilish yoki qonun loyihasini rad etish to‘g‘risida
qaror qabul qiladi.
Qonunchilik palatasi muhokamasiga qonun loyihasining muqobil
variantlari kiritilgan taqdirda ular bir vaqtda ko‘rib chiqilishi kerak.
Qonunchilik palatasi deputatlarining qaror qabul qilish uchun talab
qilinadigan eng ko‘p miqdordagi ovozini to‘plagan qonun loyihasi
birinchi o‘qishda qabul qilingan hisoblanadi. Qonun loyihasining
qolgan variantlari Qonunchilik palatasi tomonidan rad etilgan, deb
topiladi.
Mas’ul qo‘mita qonun loyihasini ikkinchi o‘qishga tayyorlash
chog‘ida tushgan takliflarni umumlashtiradi. U asosli deb topgan
takliflar qonun loyihasining matniga kiritiladi.
Qonun loyihasi Qonunchilik palatasida ikkinchi o‘qishda ko‘rib
chiqilayotganida Mas’ul qo‘mita ma’qullagan takliflar ham,
ma’qullamagan takliflar ham muhokama qilinadi. Qonun loyihasi
bo‘yicha ovoz berish moddama-modda o‘tkaziladi.
Qonunchilik palatasi muhokama natijalari bo‘yicha qonun
loyihasini maromiga yetkazish va keyingi o‘qishda ko‘rib chiqish

172
uchun palataga kiritish muddatini belgilagan holda uni ikkinchi
o‘qishda qabul qilish yoxud qonun loyihasini rad etish to‘g‘risida
qaror qabul qiladi.
Uchinchi o‘qishda qonun loyihasi muhokama qilinmasdan
yaxlitligicha ovozga qo‘yiladi.
Uchinchi bosqich  –  qonunni qabul qilish. Qonunchilik
jarayonining yana bir muhim bosqichi  –  qonun loyihasini tasdiqlash,
qonunni qabul qilish bosqichidir. Bu bosqichning ahamiyati va
mas’uliyati shundaki, bunda qonun loyihasiga rasmiy yuridik kuch
baxsh etiladi, u qonunga aylanadi. O‘zbekiston Respublikasining
qonunlari ikki yo‘l bilan qabul qilinadi:
 – birinchisi , qonunning O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinishi va Senat
tomonidan ma’qullanishi;
 – ikkinchisi,  qonunni umumxalq ovoz berishi (referendum)
 yo‘li bilan qabul qilish.
Qonun ovoz berish yo‘li bilan qabul qilinadi. Qonun loyihasiga
ovoz berish uch xil shaklda amalga oshiriladi:
1)  moddama-modda;
2) bo‘lim yoki bob bo‘yicha alohida-alohida;
3) loyiha to‘lig‘icha ovozga qo‘yiladi.
Har bir qonunni qabul qilish chog‘ida ovoz berish tartibi Oliy
Majlis palatalari tomonidan alohida belgilanadi. Qonunlarni qabul
qilishning, ovoz berishning umumiy qoidalari O‘zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasida va Oliy Majlis palatalarining
amaldagi Reglamentlarida belgilab berilgan. Qonun Qonunchilik
palatasi tomonidan palata deputatlari umumiy sonining ko‘pchilik
(yarmidan ortiq)  ovozi bilan qabul qilinadi. O‘zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasi, konstitutsiyaviy qonunni qabul
qilish, ularga o‘zgartishlar va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi
qonunlarni qabul qilish uchun Qonunchilik palatasi deputatlari
umumiy sonining uchdan ikki qismidan iborat ko‘pchilik ovozi
talab qilinadi.
Qonunchilik palatasi to‘liq yuridik kuchga ega bo‘lgan hujjat
qabul qila olishi uchun deputatlarning muayyan qismi majlisda
hozir bo‘lishi va ovoz berishda ishtirok etishi talab qilinadi. Yuqorida
ta’kidlaganimizdek, qonunlar «Qonunchilik palatasi deputatlari

173
umumiy sonining ko‘pchilik ovozi bilan» qabul qilinadi. Bu yerda
mana shu «ko‘pchilik ovoz» degan iboraga aniqlik kiritish lozim.
Zero, parlamentarizm tajribasida bu borada aniq mezonlar mavjud.
Jumladan, «nisbiy ko‘pchilik», «oddiy ko‘pchilik», «mutlaq
ko‘pchilik» va «malakali ko‘pchilik» tushunchalari qo‘llaniladi.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalarida ovoz
berish demokratik tarzda amalga oshiriladi. Avvalo, har bir deputat
yoki senator shaxsan o‘zi ovoz berish huquqiga ega. Chunki ovoz
berish deputatning yoki senatorning o‘z fikrini, u yoki bu masalaga
shaxsiy munosabatini bildirishi, irodasini ifoda etishidir. Parlament
a’zosi ovoz berish uchun boshqa hamkasbini vakil qilishi mumkin
emas.
Parlamentning har ikki palatasida ovoz berish tartibi ularning
reglamentlarida belgilab qo‘yilgan.
Unga asosan O‘zbekiston xalq deputatlarining kamida beshdan
bir qismi talabiga muvofiq sessiyada elektron tarmoqdan foydalangan
holda yoxud deputatlar (senatorlar)ning nomlari yozilgan byulleten-
larni topshirish yo‘li bilan nomma-nom ovoz berish o‘tkaziladi.
Byulletenlarda «yoqlayman», «qarshiman» yoki «betarafman» degan
so‘zlar bo‘ladi. Deputat yoki senator byulletendagi ana shu
so‘zlardan birini qoldirib, qolganlarini o‘chirishi kerak. Ovozlarni
hisoblab chiqish paytida yuqorida ko‘rsatilgan so‘zlarning bittadan
ortig‘i qoldirilgan yoki har uchala so‘z o‘chirib tashlangan, yo
bo‘lmasa ko‘zda tutilmagan qaror varianti yozib qo‘yilgan
byulletenlar haqiqiy emas, deb topiladi.
Qonunlar umumxalq ovoz berishi (referendum)  orqali ham qabul
qilinadi.
Qonunchilik palatasi qabul qilgan qonun o‘n kun ichida Senatga
ko‘rib chiqish uchun yuboriladi. Senatga qonun bilan birga qonun
loyihasini Qonunchilik palatasiga kiritish chog‘ida taqdim etilgan
hujjatlar ham yuboriladi.
To‘rtinchi bosqich – qonunning Senat tomonidan ma’qullanishi.
Qonunchilik palatasi to‘g‘risidagi qonunning 29-moddasida qabul
qilingan qonun Senatga yuborilganidan so‘ng amalga oshiriladigan
harakatlar belgilangan. Senat qonunni ma’qullash yoki rad etish
to‘g‘risida qaror qabul qiladi. Senat rad etgan qonun Qonunchilik
palatasiga qaytariladi.

174
Agar Qonunchilik palatasi deputatlar umumiy sonining uchdan
ikki qismidan iborat ko‘pchilik ovozi bilan qonunni yana ma’qullasa,
qonun O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan qabul
qilingan hisoblanadi hamda Qonunchilik palatasi tomonidan
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga imzolash va e’lon qilish
uchun yuboriladi.
Basharti Senat quyi palata qabul qilgan qonunni ma’qullamay,
rad etsa, parlament palatalari o‘rtasida kelishuv komissiyasi tuziladi.
Senat rad etgan qonun yuzasidan Qonunchilik palatasi va Senat
yuzaga kelgan kelishmovchiliklarni bartaraf etish uchun Qonunchilik
palatasi deputatlari va Senat a’zolari orasidan teng asosda kelishuv
komissiyasi tuzishi mumkin.
Qonunchilik palatasida kelishuv komissiyasi tuzish to‘g‘risidagi
tashabbus Qonunchilik palatasining Spikeridan, shuningdek,
fraksiyalar va deputatlar guruhlaridan chiqishi mumkin. Kelishuv
komissiyasi tarkibiga nomzodlar yuzasidan Qonunchilik palatasining
Spikeri va Senat Raisi o‘zaro maslahatlashib oladilar. Ushbu
komissiyaning Qonunchilik palatasidan ko‘rsatilgan tarkibi uning
majlisida tasdiqlanadi. Kelishuv komissiyasining har bir palatadan
saylangan a’zolari o‘z tarkibidan ko‘pchilik ovoz bilan komissiyaning
hamraislarini saylaydilar.
Komissiya, qonunning yagona matnini ishlab chiqish maqsadida,
Senatning har bir e’tirozini alohida-alohida ko‘rib chiqadi. Kelishuv
komissiyasining qarorlari kelishuv komissiyasi tarkibiga kirgan
Qonunchilik palatasi deputatlari va senatorlarning alohida-alohida
ovoz berishi orqali qabul qilinadi. Qaror, agar komissiyaning har
bir palatadan saylangan a’zolarining ko‘pchiligi uni yoqlab ovoz
bergan bo‘lsa, qabul qilingan hisoblanadi. Kelishuv komissiyasi
o‘z ishining natijalari yuzasidan kelishmovchiliklarni bartaraf etish
xususidagi takliflarni o‘z ichiga olgan xulosa qabul qiladi. Xulosaga
qonunga doir o‘zgartishlar va qo‘shimchalar loyihasining matni
ilova qilinadi. Xulosa Qonunchilik palatasi va Senatdan saylangan
kelishuv komissiyasining hamraislari tomonidan imzolanib,
tegishlicha Qonunchilik palatasi va Senatga topshiriladi.
Basharti, Qonunchilik palatasi Senat rad etgan qonunni palata
deputatlari umumiy sonining uchdan ikki qismidan iborat ko‘pchilik
ovozi bilan yana ma’qullasa, qonun O‘zbekiston Respublikasi Oliy

175
Majlisi tomonidan qabul qilingan hisoblanadi hamda imzolash va
e’lon qilish uchun O‘zbekiston Respublikasining Prezidentiga
yuboriladi.
O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti qaytargan qonunni
qayta ko‘rib chiqishda Qonunchilik palatasi quyidagi qarorlardan
birini qabul qiladi:
 –  qonunni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
mulohazalari va takliflarini inobatga olgan holda qabul qilish;
 –  qonunni bundan buyon ko‘rib chiqmaslik;
 –  qonunni avvalgi qabul qilingan tahririda ma’qullash.
Bordi-yu, qonun avval qabul qilingan tahrirda Qonunchilik
palatasi deputatlari umumiy sonining kamida uchdan ikki qismidan
iborat ko‘pchilik ovozi bilan ma’qullansa, Senatga ma’qullash uchun
yuboriladi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining, konstitutsiyaviy