Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

Yalpi  qo`shilgan  qiymat  (YAQQ)  –  iqtisodiy  faoliyatning  muhim 
ko`rsatkichi bo`lib, u ishlab chiqarish hisoblamasining balanslashtiruvchi moddasi 
hisoblanadi  va  ishlab  chiqarish  bilan  oraliq  iste`mol  orasidagi  farq  sifatida 
aniqlanadi.  Agar  ishlab  chiqarish  asosiy  baholarda  (mahsulotlarga  subsidiyalar 
qo`shilib, soliqlar ayrilgan holda) baholangan bo`lsa, YAQQ ham shu baholarda 
baholanadi, agar u ishlab chiqaravchi bahosida baholangan bo`lsa (mahsulotlarga 
soliqlar  qo`shilib,  lekin  qo`shilgan  qiymat  soliqlari,  subsidiyalarni  hisobga 
olmagan  holda)  YAQQ  ham  shu  baholarda  baholanadi.  Keng  ma`noda  barcha 
sektor  va  tarmoqlar  YAQQ  yig’indisi  YAlpi  ichki  mahsulotga  teng.  Ammo 
amalda YAIM va YAQQni baholashdagi o`ziga xos xususiyatlarni e`tiborga olib, 
ular orasidagi bog’lanishni quyidagicha izohlash mumkin: 
GDP = VA + N – S  
bunda,  
GDP – yalpi ichki mahsulot; 
VA – asosiy baholarda hisoblangan iqtisodiy barcha sektorlarning 
yalpi qo`shilgan qiymati; 
N – mahsulotlarga bo`lgan barcha soliqlar summasi; 
S – mahsulotlarga bo`lgan subsidiyalar.  
Agar YAQQ ishlab chiqaaivchi bahosida baholangan bo`lsa, YAQQ va 
YAIM orasidagi bog’lanish quyidagicha bo`ladi: 
GDP = VA + VAT + V 

---

 
179 
bunda,  
VA – ishlab chiqamvchilar bahosida hisoblangan iqtisodiyotning 
barcha sektorlari yalpi qo`shilgan qiymati; 
VAT – qo`shilgan qiymat solig’i; 
V – import solig’i – import subsidiyasi.