Ўзбекист онда з амонавий интенсив о

2. сифатли кўчат 
▪
Баландлиги 1,5–1,8 метр. 
▪
Кўчатларнинг бўйи ва шакли бир хил. 
▪
Тўлиқ тиним даври кирганда кўчирилган. 
▪
Кўчат барглари кўчатзорда сунъий олиб ташлан-
маган. 
▪
Ердан 50–80 см баландлик орасида 6 ёки ундан 
кўпроқ ён шохларга эга; ён шохлар узунлиги 30–
50 см атрофида ва лидер қалинлигининг учдан 
бирига тенг. 
▪
Зараркунанда ва касаллик лардан ҳоли. 
▪
Нави аслига тўғри. 
▪
Жуда кўп майда томирларга эга. 
Боғда тез ҳосил олишнинг гарови — бу сифатли 
кўчат экишдир. Кўчатлар биринчи йилда яхши ўсиши 
учун қуйидагиларга эътибор қаратиш лозим:
▪
Биринчи йил охирида кўчат яшовчанлиги 100% 
ни ташкил этиши ва яхши ўсаётган бўлиши. 
▪
Қанча кўп янги мевали шохлар (кучли ўсган новда-
лар эмас) ўсиб чиқса, шунча ҳосил кўп бўлади. 
▪
Агар кўчат сифати паст бўлса ва биринчи йилда 
яхши ўстириб тарбияланмаса, кейинги йилларда 
юқори ҳосилдорлик бўлмайди. 
▪
Интенсив боғни ташкил этишдан мақсад — бу тез 
ва кўпроқ фойда олишдир. Бунга эришиш учун 
сифатли кўчат ва симбағазда олма етиштириш-
нинг тўғри шаклини танлашдир. 
3. паст бўйли дарахтлар учун ер танлаш
Ер танлашда дарахтлар қишки ва баҳорги 
совуқлардан зарарланишини олдини олиш учун совуқ 
ҳаво тўпланиб қолиши мумкин бўлган ерларда боғ 
ташкил этиш тавсия этилмайди. 
Расм-39. Сифатли
олма кўчати. 
Расм-40. Олма кўчати илдиз 
тизими катта ва кичик 
бўлган кўчатлар. Илдизлари 
яхши ривожланган кўчат 
сотиб олинг. 
Расм-41. Совуқ ҳаво 
тўпланадиган жой. 

---

Ўзбекистонда замонавий интенсив олма боғлари
26
4. ер тайёрлаш
Дарахтларнинг ўсишига энг катта салбий таъсир 
ўтказадиган омил — бу тупроқдир. Ер яхши тайёр-
ланмаганда кўчатларнинг сув ичиши ва томирларнинг 
ўсиши чегараланади. Бу нарсани боғда кўриш осон 
эмас. Суғоришнинг тури ҳам тупроқ унумдорлигига 
таъсир ўтказади. 
Турли тупроқ зарралари ўзаро бирикиши нати-
жасида уларнинг орасида майда ҳаво бўшлиқлари 
пайдо бўлади. Бу бўшлиқлар тупроқда сув 
ва ҳаво ҳаракати учун жуда муҳимдир. Экиш 
вақтида шундай бўшлиқлар пайдо бўлади, аммо 
вақт ўтиши билан дренаж тизимининг ёмонлиги 
ёки жуда катта миқдорда суғориш сабабли улар 
йўқотилади. 
Расм-42. Тупроқнинг берч қатлами илдизлар ўсишига тўсқинлик қилади ва сувнинг тўпланиб қолишига сабаб бўлади. 
Расм-43. Тупроқнинг берч 
қатлами юмшатилганда 
илдизларнинг ривожла-
ниши. 
Расм-44. Тупроқни экишга 
тайёрлашда махсус юмша-
тишнинг аҳамияти. 

---

IV. Олма бОғларини ташкил этиш
27
Расм-45. Берч қатламни юмшатишда қўлланиладиган трактор ва мосламалар. 
Расм-46. Дарахт экиладиган қаторларни кўтариб, сўнг кўчат экиш кўрсатилган. Бундай тадбир илдиз ривожланади-
ган тупроқ қатламида ҳаво алмашинуви яхши бўлишини таъминлайди. Бундан ташқари, дарахт танаси атрофида сув 
тўпланмаганлиги сабабли фитофтороз касаллиги ҳам кам ривожланади. 
▪
Иложи бўлса, яйлов ёки олдин ишлатилмаган 
ерга боғ барпо қилинг. 
▪
Ишончли лабораторияда тупроқ таҳлилини 
ўтказинг. 
▪
Тупроқ етилганда уни юмшатинг, қуриганда эмас. 
Юмшатиш (рихление) ер устидан то пастигача 
майда ва катта бўшлиқлар ҳосил қилишга ёрдам 
беради. Фақат бир томонга қаратиб юмшатинг. 
▪
Агар тупроқнинг ишқорийлиги баланд бўлса, гипс 
солинг. Гипсни ерни юмшатишдан олдин солиш 
керак. 
▪
Агар кислоталилиги юқори бўлса, оҳак солинг. 
Оҳак (кальций) тупроқ структурасини яхшилай-
ди. 
▪
Агар фосфор етишмовчилиги аниқланса, дарахт 
экиладиган қаторга фосфорли ўғитлардан солинг. 
Фосфор томирлар ўсишини яхшилайди. 
▪
Қатор орасидаги тупроқнинг устки қатламини да-
рахт экиладиган 0,8–1 метр кенгликдаги пушта-
ларга тўпланг. Пушта олиб экилганда илдизларга 
юмшоқ, бўшлиқларга эга, ҳаво алмашиб туради-
ган ҳамда дренажли муҳит яратилади. 
▪
Тупроқни катта сув миқдори билан суғориш ҳаво 
бўшлиқларини юқоридаги нам тупроқ оғирлигида 
бузилишига олиб келади, шу сабабли бунинг ол-
дини олиш керак.