ÓzbekstAn tAriYxÍ

joqarı mámleketlik 

lawazımları

http://eduportal.uz

---

60

áhmiyetli  mámleketlik  lawazımı  toqsaba  edi.  ol  mámleket  bayraǵınıń 

saqlanıwın  támiyinlew,  sonday-aq,  eń  isenimli  shaxs  sıpatında  úlken 

mámleketlik  máresimlerde  ámir  dasturqanına  taǵam  tartıw  sıyaqlı 

oǵada juwapkerli wazıypanı atqarǵan. wazıypa oǵada juwapkerli bolǵan-

lıǵı ushın oǵan dáramat deregi sıpatında bir rayon biriktirip qoyılǵan.

Mámleket  basqarıwında,  sonday-aq,  kókaldash  (mámleket  qáwip-

sizlik  xızmeti  baslıǵı),  mehter  (salıq  hám  basqa  jıyımlardan  túsken 

qarjılardıń  belgilengen  orınlarda  qanshelli  tuwrı  sarplanǵanlıǵın 

qadaǵalawshı  hámeldar),  qutbol  (mámleket  esabınan  ámelge  asırılǵan 

qurılıs  islerine  juwapker  hámeldar),  esik  aǵabası,  miraxur  (ámir 

seyisxanasınıń  baslıǵı),  qarawılbegi  (qala  hám  jollar  pasbanı),  shıǵawıl 

(shet  mámleketler  elshileriniń  qabıl  etiliwin  shólkemlestiriwshi), 

mushrif  (ámirge  inam  etilgen  sawǵalardı  dizimge  alıw  hám  salıqlar 

túsimin  jazıp  barıwshı  hámeldar),  dasturqanshı  (ámir  janında 

shólkemlestiretuǵın  zıyapatlar  ushın  juwapker  hámeldar),  kitabdar 

(ámir  kitapxanasınıń  baslıǵı),  dadxax  (jábirleniwshiniń  arzın  ámirge 

jetkeriwshi  hám  juwabın  arız  etkenge  jetkeriliwine  juwapker  hámeldar) 

sıyaqlı joqarı mámleketlik lawazımları da bar edi.

Jámiyet  hám  mámleket  turmısında 

sháriyat  nızamlarınıń  ámel  etiwi  shayx-

ulislam, qazıkalan, muftiy, muhtasib (rais) 

hám sadrlar tárepinen támiyinlengen.

Shayxulislam  barlıq  musılman  ruwxanıyler  (diniy  shólkemlerde  diniy 

lawazımda  xızmet  etiwshiler)diń  baslıǵı  bolıp,  mámlekette  eń  joqarı 

mártebeli  ruwxanıy,  din  ǵayratkeri  esaplanǵan.  onıń  mártebesi  sonday 

dárejede  joqarı  bolǵan,  hátte  bolajaq  húkimdar  da  shayxulislamnıń 

ırazılıǵısız taxtqa otıra almaǵan.

ol  elde  sháriyat  talaplarınıń  anıq  orınlanıwı  ústinen  qadaǵalap 

barǵan.  shayxulislamǵa  hátte  Qazıkalan  —  Joqarı  qazı  (búgingi  kún 

boyınsha aytqanda Joqarı sud baslıǵı) da boysınǵan.

Qazıkalan  lawazımı  dárejesine  qaray  shayxulislamnan  keyingi 

ekinshi  lawazım  edi.  ol  sudlaw  islerin  ámelge  asırıwdan  tısqarı, 

baǵıwshısın  joǵaltqanlardıń,  jetim-jesirlerdiń  haq-huqıqlarınıń  qalay 

qorǵalıp  atırǵanlıǵınıń  ústinen  qadaǵalap  barǵan.  Ámirlikte  wálayat, 

rayon hám awıllarda da sudlar dúzilgen.

Ámirlikte  muhtasib  (baslıq)tiń  wákilligi  keńeyttirildi.  Bizge  belgili, 

muhtasib  bazarda  aldawshılıqqa,  sapasız  ónim  satılıwına  jol  qoymaw,