ÓzbekstAn tAriYxÍ

arxitekturà

nádir diywanbegi

http://eduportal.uz

---

48

màydànındà  Uluǵbek  mediresesi  qàrsısındà  Sherdàr  mediresesin,  onıń 

qàsındà  bolsa  Tillàkori  medirese-meshitin  óz  qàrjısı  esàbınàn  qurdırdı. 

oǵan  àltınnàn  islew  berildi.  sàmàrqànd  registàn  ànsàmbli  óziniń 

ráńbáreń  taslardan  bezewleri,  nàǵıslı  bàs  esikleri,  úlken  gúmbezleri 

menen  orta  aziyà  àrxitekturàsınıń  bàhàlı  tàriyxıy  esteligi  sıpatında 

jáhán jámiyetshiligi hám sàyàxàtshılàrınıń itibàrın ózine tàrtpàqtà.

shaybàniyler  bilimlendiriw  tarawında  da 

reformà  ótkerdi.  reformànıń  ótkeriliwine 

hámeldàrlàr  topàrın  qáliplestiriw  hám 

olàrdı  jámyettiń  tiykàrǵı  tàyànıshınà  àylàndırıw  zárúrligi  sebep 

boldı.  Xànlàrǵà  hám  sultànlàrǵà  bàrlıq  tàràwlàr  boyınshà  ilimli, 

diplomàtiyàlıq  qábiletke  iye  bolǵàn  hámeldàrlàr  zárúr  edi.  reformàǵà 

muwàpıq,  kóp  bàsqıshlı  oqıtıw  sistemàsı  engizildi.  hárbir  máhállede 

mektep  àshıldı,  àyırım  shàńàràqlàrdà  úy  tálimi  engizildi.  Bàlàǵà 

6  jàstàn  bilim  beriletuǵın  boldı.  Mektepte  eki  jıl  oqıǵànnàn  keyin, 

oqıwshılàr mediresege ótkiziletuǵın edi.

Mediresede bilim beriw úsh bàsqıshlı bolıp, onıń hárbir bàsqıshındà 

7  jıldàn  oqılǵan  hám  oqıw  procesi  21  jıl  dàwàm  etken.  oqıwshılàr 

teologiyà  (ilàhiyot)  ilimin,  esàp-kitàp,  geometriyà  (handasa),  fiqh, 

logikà, muzıkà, poeziyà ónerinen ilim àldı.

Xvii—Xviii  ásirlerde  qàlà  hám  àwıllàrdà  kóplegen  mektepler 

xızmet  kórsetken.  er  hám  qız  bàlalàr  óz  àldınà  mekteplerde  oqıtılǵàn. 

er  bàlàlàr  mektepleri  meshitler,  medireseler,  xojàlıq  júrgiziwshi 

ustàxànàlàr  qàsındà  yàki  jeke  mektep  muǵàllimleri  shàńàràqlàrındà 

registan maydanı