Babayeva d. R

1.  Maktabgacha  yoshdagi  bola  nutqining  grammatik  tizimini 

shakllantirish.

2.  Muloqot vositalari.

3.  Maktabgacha katta yoshdagi bolalar bilan muloqot.

4.  Maktabgacha  katta  yoshdgi  bolalar  uchun  mashg ‘ulotlar 

ishlanmasi.

Tayanch tushunchalar: grammatik tuzim,  nutqiypsixologik ri-vo- 

jlantirish,  umumiy psixologik rivojlantirish, predmetli harakat,  mu­

loqot  vositalari,  emotsional  bog'liqlik,  agrammatizmlar,  bilingvizm 

shakllanish,  monolingval vaziyat,  multilingval vaziyat.

1. 

Maktabgacha  yoshdagi  bola  nutqining grammatik 

t izim in i 

shakllantirish. 

Bola  tilining  grammatik  tizimini  o‘z  vaqt da  shakl­

lantirish -  uni to‘laqonli nutqiy va umumiy psixologik rivojlantirish­

ning muhim sharti hisoblanadi.

Tilning  grammatik  tizimini  bola  predmetli  harakatlami 

o'zlashtirish  bilan  uzviy  bog‘liqlikda  bilishni  rivojlantirish  asosida 

egallaydi. Maktabgacha yoshdagi bola nutqining grammatik tizimini 

shakllantirish morfologiya (so‘zlami rodlar, sonlar, kelishiklarga qa­

rab  o‘zgartirish),  so‘z  hosil  qilish  (maxsus  vositalar  yordamida  bir 

so‘z negizida boshqa so‘zni hosil qilish), sintaksis (oddiy va qo‘shma 

gaplami tuzish) ustidagi ishlami o‘z ichiga oladi.

Bolalarning  grammatik rivojlanishi  boshqarishni  pedagog  eng 

avvalo ham bolaning o ‘zi bilan (dialog shaklida), ham boshqa bo­

lalar bilan birgalikdagi muloqot faoliyati vositasida amalga oshiri- 

shi lozim.

Bolalarda  grammatik  tizimni  -   sintaksis,  morfologiya,  so‘z 

hosil  qilishni  shakllantirish  o‘zining  alohida  xususiyatlariga  ega 

bo‘lib, ulami rivojlantirish uchun pedagog turli vositalami qo‘llashi 

darkor.  Morfologiya  va  so‘z  hosil  qilishni  o‘zlashtirish  uchun

96

---

rag

'batlantiruvchi  til  o‘yinlari;  sintaksisni  rivojlantirish uchun  esa