Babayeva d. R


  Suhbatga  asosiy  o‘rgatish  usuli  orqali  savollar berish



Download 9,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet218/435
Sana31.12.2021
Hajmi9,9 Mb.
#224163
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   435
Bog'liq
Nutq ostirish nazariyasi va metodikasi.Darslik.Babayeva D (1)

3. 

Suhbatga  asosiy  o‘rgatish  usuli  orqali  savollar berish.  Bo­

lalar  hayotda  ko‘rgan,  ularga  tanish  bolgan  buyumlar,  narsa  va 

hodisalami  kuzatish  orqali  ulami  suhbatga  о‘rgatish.  Bolalar  turli 

mavzular yuzasidan o‘tkazgan suhbatlarda  hosil qilgan tushunchala- 

rini, taassurotlarini so‘z vositasida boshqalarga bildiradilar. «Mening 

o‘yinchog‘im»  «Avtobusda  sayr»,  «Bizning  hovli»  « 0 ‘rtog‘imizga 

ko‘maklashyapmiz»,  «Koptokni  qutqaryapmiz»,  «Chana  uchyap- 

miz», «Bozorda», «Akamning kabutarlari», «Mehmonda», «Yozda», 

«Uy hayvonlari»,  «Mushuk bolalari bilan»,  «Quyonlar»,  «Mening 

onam shifokor», «Mening dadam quruvchi»  va boshqa mavzulardagi 

suhbatlar jumlasiga  kiradi.  Ushbu  mavzular  bo‘yicha  o‘tkazilgan 

suhbatlarda  bolalar  yangi  so‘zlami  bilib  olishadi.  Suhbatlar  nati- 

jasida  bolalar  nimalami  o‘zlashtirishlari  lozimligini,  qaysi  yangi 

so‘zlami esda saqlashlarini va uning mazmunini tushunib olishlarini, 

bolalar diqqatini  nimalarga qaratishni va ular yuzasidan beriladigan 

savollami  tarbiyachi  o‘ziga  belgilab  qo‘yishi  lozim.  Savollar  qisqa 

va  aniq  boMishi.  bolalar tajribasiga  asoslanishi,  ularga  fikr yuritish- 

ni,  boshlang‘ich — oddiy xulosalar chiqara olishni  o‘rgatishi kerak. 

Shuningdek,  tarbiyachi  mavzular  bo‘yicha  mashg‘ulotni  qanday 

boshlash  va  yakunlashni  o‘ylab  qo‘yishi,  mavzu  mazmuniga  mos 

she’rlar,  topishmoqlar, maqollar, masallar, tez aytishlar, kichik hiko- 

yalar ham tanlasui kerak bo'ladi.

Mashg‘ulotr i  boshlashdan  oldin  bolalarni jonlantirish,  suhbat 

mazmunini  yaxshilab  tushunib  olishlari  uchun  qisqagina  kirish 

suhbati  o‘tkazish  mumkin,  Masalan:  «Mushuk  o‘z  bolalari  bilan» 

nomli  suhbatni  boshlashdan avval  tarbiyachi  bolalarga:  Kimning 

uyida  mushugi  bor?  Nima  uchun  mushuk  saqlaysiz?  Uni  nima- 

lar bilan boqasiz? U qanday ovoz chiqaradi? kabi  savollar beradi. 

So‘ngra bolalarga: «Men sizlarga mushuk va uning bolalari tasvir- 

langan  suratni  olib  keldim»  -  deb  suratni  ularga  ko‘rinarli joyga 

ilib  qo‘yadi  va  bolalar  uni  yaxshilab  ko‘rib  olishlari  uchun  1-2 

daqiqa  vaqt  beradi.  Suratni  yaxshilab  ko‘rib  olishgach,  tarbiya­

chi  unda tasvirlanganlar  bo‘yicha  savollar bera boshlaydi.  Savol­

lar  bolalarning yosh  va  shaxsiy  xususiyatlarini,  dastur maqsadini 

hisobga  olgan  holda  beriladi.  Chunonchi,  agar  birinchi  va  ikkin-

238



chi kichik guruhlarda ushbu surat bo‘yicha mashg‘ulot o‘tkazilsa, 

undan  maqsad:  bolalaming  mushuk  va  uning  bolalari  haqidagi 

tasavvurlarini  aniqlash,  tashqi  ko‘rinishi,  harakati,  ovqatni  qan­

day  yeyishi  haqida  tushuntirish  va  lug‘atini  faollashtirish  bo‘Isa, 

tarbiyachi bolalarga suratni  ko‘rsatib shunday savollar beradi:  Su- 

ratda nima tasvirlangan? Ona mushuk nima qilyapti? Ona mushuk 

yonida kim yotibdi? Mushuk qanday miyovlaydi? Ikkinchi kichik 

gumh  bolalariga  esa  yuqoridagi  savollardan  tashqari  yana  ushbu 

savollarni  ham  berish  mumkin:  Ona  mushukning  panjalari  qan­

day rangda?  Dumi  qanday rangda?  Mushukning boshida nimalari 

bor,  tumshug‘ida-chi?  Kulrang  mushukcha  nima  qilyapti?  U  ni- 

madan  sut  ichyapti?  U  sutni  qanday  ichyapti?  Ip  kalavasi  bilan 

o‘ynayotgan  mushuk  bolasini  ko‘rsatib:  Bu  mushukcha  qanday 

rangda?  U panjalari  bilan  nima  o‘ynayapti?  Ip  kalavalari  qanday 

rangda? Katta va maktabga tayyorlov guruhida beriladigan savollar 

esa ancha murakkablashadi.  Rasmlarni ко‘rib  chiqish vaqtida bo­

lalar diqqati ayrim detallarga yo‘naltiriladi: Ona mushuk nimaning 

ustida  yotibdi?  Uning  yonida  uxlab  yotgan  mushukchaning  pan- 

jalarida ninasi ko‘rinib turibdi? Polda sochilib yotgan ip kalavalari 

qayerda edi? Nima uchun ip kalavalari polda sochilib yotibdi? Sa- 

vatni kim ag‘darib yubordi? Tarbiyachining savollariga bolalar ja ­

vob berib bo‘lishgach,  surat yuzasidan tarbiyachining o‘zi gapirib 

beradi: «Mana bu ona mushuk -  Mosh». Uning mushukchalari bor. 

U gilamcha ustida  yotib,  bolalariga  qarayapti.  Kulrang  mushuk- 

chalar tarelkadagi  sutni tili bilan chapillatib ichyapti, targ‘il rang- 

dagi mushukcha esa sakrab, savat ichidagi ip kalavalarini ag‘darib 

yubordi.  Ip  kalavalari  savat  ichidan  har  tomonga  sochilib  ketdi 

va  targ‘il  mushukcha  ko‘k  rangdagi  ip  kalavasini  chuvalashtirib 

o‘ynay  boshladi.  Oq-qora rangli  mushukcha  esa ona mushukning 

yonida uxlab yotibdi.  Ona mushuk mushukchalariga qarayapti  va 

«xur-xur»  qilib  xurillayapti».  Ushbu  mashg‘ulot jarayonida  yan- 

gi  so‘zlar  izohlab  beriladi,  qiyin  so‘zlar jo ‘r  bo‘lib  takrorlanadi. 

Mashg‘ulot topishmoq  aytish  va  uning javobini  topish  (Kichkina 

qumg‘on,  o‘tirib  ko‘zini  yumgan),  she‘r aytish  (Sh.  Sa’dullaning 

«Mushuk» she’rini):

239



Mushugim deydi: miyov,

Sichqon doim menga yov!

Shuning uchun qo‘ymayman,

Qancha yemay to‘ymayman.

yoki  qisqa hikoya o‘qib berish bilan (Habib Po‘latovning «Mosh 

hikoyasi») davom ettirilishi mumkin. Tarbiyachi ushbu mashg‘ulotda 

bolalar lug‘atiga mushukchalar, ip kalavasi, panja, mo‘ylov, ichyapti, 

chapillatib, chuvalashib, kulrang, sochib yuborilgan, miyovlaydi, xu- 

rillaydi va boshqa so‘zlami kiritadi.


Download 9,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   435




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish