O ‘ zbek tili

Lug‘at
xamirturush – дрожжи
mahsulot – продукты
mashhur – известный, знаменитый
milliy taomlar – национальные блюда
iste’mol qilish – употребление
126

---

O‘zbek tili 10-sinf
Masalan: Dildora ertaga kelishini aytdi.
O‘qituvchimiz hasharda hamma qatnashishi shartligini ta’kidladi.
  1-mashq.  O‘zlashtirma  gaplarni  o‘qing.  Tinish  belgilarining  qo‘yilishiga 
e’tibor bering.
1. O‘qituvchimiz qanday kitob o‘qiganimni so‘radi. 2. Onam telefon qilib qachon 
uyga borishimni so‘radi. 3. Yo‘lovchi mashinani yo‘l chetida to‘xtatishni iltimos qil-
di. 4. Men darsga tayyorligimni aytdim. 5. Samolyotning ertaga uchishini telefon 
qilib aytdi. 6. Joyingizni menga berib turishingizni iltimos qildi.
 2-mashq. Berilgan o‘zgalarning gapini o‘zlashtirma gapga aylantirib yozing.
1. Oz-oz o‘rganib dono bo‘lur (Alisher Navoiy). 2. Insonni baxtli qiladigan narsa 
pul ham emas, jismoniy kuch ham emas, balki haqqoniylik va har tomonlama dono-
likdir (yunon faylasufi Demokrit). 3. Jahlning nihoyasi pushaymonlik bilan tugaydi 
(Aflotun). 4. Tili bor kishining tilsiz kishidan farqi – so‘zi, ziynati esa to‘g‘rilikdir 
(Arastu). 5. Beodobning yomonligi faqat o‘zigagina emas, boshqalarga ham zarar 
yetkazadi (Jaloliddin Rumiy).
 3-topshiriq. Donolar hikmatini o‘qing va mavzu yuzasidan bahs-munozara 
o‘tkazing. 
Ahmad Donish taqdir va mehnat haqida shunday deydi:
Agar inson taqdirga ishonib mehnat qilmasa, oziq-ovqat, kiyim topish uchun in-
tilmasa, yo‘qchilikda, kambag‘allikda yoki boylikda yashash uchun yaratilganman 
deb safsata sotsa, u yanglishadi. Bunday odam aqlsizdir. ... Inson foydali mehnat 
bilan shug‘ullanishi kerak. U o‘zining kuchi va harakati bilan kamol topadi.
 3-mashq. Berilgan ko‘chirma gaplarni o‘zlashtirma gaplarga aylantirib 
yozing va tinish belgilaridagi o‘zgarishlarni tushuntiring.
1. «Bu qanday bino, nimaga mo‘ljallangan?» – dedi O‘ktam. 2. «Xo‘sh, sehrli 
qalpoqcha, meni agronom qilib qo‘y», – dedi Hoshimjon. 3. «Yo‘q, – dedi ikkinchi 
yo‘lovchi, – mening qarindoshlarim O‘zbekistonda yashaydi». 4. «Bugun hamma 
ishlarimni  bajarishga  ulgurdim»,  –  dedi Aziz.  5.  Navoiy:  «To‘g‘ri  bo‘lsang  o‘sib 
borib gul bo‘lasan, egri bo‘lsang o‘sib borib kul bo‘lasan», – degan.
 Uyga vazifa. O‘z xalqingizning milliy taomlaridan biri haqida yozib keling.
127

---