O ‘ zbek tili

Lug‘at
madaniyatli – культурный
did-farosat – догадливость, 
сообразительность 
yaqinlashmoq – приближаться
intilish – стремление
taqlid qilmoq – подражать
Savollar.
1. Nima sababdan kiyinish mintaqa va urf-odatlar bilan bog‘liq? 
2. Kiyinish madaniyati inson hayotida qanday rol o‘ynaydi? 
3. Nega issiq o‘lkalarda oq matodan, sovuq o‘lkalarda esa ko‘proq qora rangli
kiyimlar kiyiladi? 
4. Qanday milliy kiyimlar sizga yoqadi? 
94

---

O‘zbek tili 10-sinf
Masalan: 
Kim ko‘p o‘qisa, o‘sha ko‘p biladi (qo‘shma gap). 
Ko‘p o‘qigan ko‘p biladi (sodda gap).
 3-mashq. Gaplarni qiyoslang. Izohlovchi bo‘lakning sodda va qo‘shma gap 
tarkibida berilishiga e’tibor qiling.
1. Kim ko‘p o‘qisa, o‘sha ko‘p biladi. Ko‘p o‘qigan ko‘p biladi. 2. Kimki o‘z 
burchini unutsa, u ko‘p xatoga yo‘l qo‘yadi. O‘z burchini unutgan ko‘p xatoga yo‘l 
qo‘yadi. 3. Kimki haddidan oshsa, o‘sha xalq e’tiboridan qoladi. Haddidan oshgan 
xalq e’tiboridan qoladi. 4. Kim sport bilan shug‘ullansa, doimo sog‘lom bo‘ladi. 
Sport bilan shug‘ullangan doimo sog‘lom bo‘ladi. 5. Kim ko‘p mehnat qilsa, oxiri-
da rohatga erishadi. Ko‘p mehnat qilgan oxirida rohatga erishadi.
 4-mashq. Berilgan qo‘shma va sodda gaplarni o‘qing. Mazmunan mos kela-
diganlarni topib, juftlab ko‘chiring.
Shunday zamon keldiki, har bir kishi o‘z intilishi bilan baxt topa oladi. Kimning 
so‘zi to‘g‘ri bo‘lsa, o‘zi ham to‘g‘ri bo‘ladi. Kitobxonlik ommaviy tus olgan mam-
lakatning kelajagi porloq bo‘ladi. So‘zi to‘g‘ri odamning ishi ham to‘g‘ri bo‘ladi. 
Qaysi mamlakatda kitobxonlik ommaviy tus olsa, o‘sha mamlakatning kelajagi 
porloq bo‘ladi.
 5-mashq. Gaplarni qiyoslang. Shart mayli qo‘shimchasining sodda gaplar-
dagi va qo‘shma gaplardagi ma’nolarini qiyoslang.
1. Yozgi ta’tilda dam olishga ketsam kerak. 2. Yoz kelsa, kunlar isib ketsa, 
tog‘lar bag‘riga ketamiz. 3. Bu she’rni daftarimga ko‘chirib yozsam maylimi? 
4. Mehnatdan kelsa boylik, turmush bo‘lar chiroyli. 5. Katta bo‘lsam, universi-
tetda o‘qiyman. 6. Iloji bo‘lsa, o‘zing biznikiga kel. 7. Men kelsam, ketib qolgan 
ekansan.