O ‘ zbek tili

Matn yuzasidan topshiriqlar.
1. Matn asosida savollar tuzing.
2. Tayanch so‘zlarni toping va lug‘at tuzing.
90

---

O‘zbek tili 10-sinf
11-mavzu. San’at va madaniyat 
(Ergashgan qo‘shma gaplarning o‘zaro va sodda gaplar bilan ma’nodoshligi)
1-dars 
 1-topshiriq. Guruhlarga bo‘lining. Rasmlarda tasvirlangan san’at turlari 
haqida suhbatlashing.
 2-topshiriq. Berilgan matnni o‘qing. San’at turlari haqidi ma’lumot bering.  
San’at turlari
San’at turlari nihoyatda ko‘p va xilma-xildir. Tasviriy san’at, haykaltaroshlik, 
me’morchilik, teatr, kino, musiqa, raqs va badiiy adabiyot uning turlarini tashkil 
qiladi. Ularning barchasida yuksak badiiy ta’sirchan obrazlar yaratish ko‘zda tu-
tilgan. Ammo ular ana shu yagona maqsadga turli-tuman yo‘llar bilan erishadi. 
Masalan, raqs harakatlari, tana a’zolarining ifoda imkoniyatlariga tayanadi. Musi-
qa tovushlar uyg‘unligiga, tovushlarining hissiy ifodasiga bog‘liq. Tasviriy san’at 
uchun ranglarning o‘zaro mutanosibligi alohida ahamiyat kasb etadi. Fikr ifoda-
lashda rassomga bo‘yoq va mo‘yqalam yordam beradi. Haykaltarosh esa xom ma-
terial (tosh, yog‘och, metall) ga ishlov berish orqali go‘zallik yaratadi. Adabiyot 
esa, bu san’atlardan so‘z va ruhning beqiyos imkoniyatlari bilan farqlanadi.
(«O‘zbekiston san’ati» jurnalidan)
91

---

 Bilib oling!
Ergashgan qo‘shma gaplar turlari o‘zaro ma’nodosh bo‘lib kelishi mumkin. 
Ma’nodosh gaplar nutq boyligi bo‘lib, fikrni aniq, tez va qaytariqlarsiz ifoda-
lashga yordam beradi. Misollarni qiyoslang: Madina kasal bo‘lib qoldi, shuning 
uchun darsga kela olmadi. – Sabab ma’nosidagi qo‘shma gap. Madina kasal 
bo‘lib qoldi, oqibatda darsga kela olmadi. – Natija ma’nosidagi qo‘shma gap.
 1-mashq. Fikr mazmunini qo‘shma gap tarzida davom ettiring.
1. Kishi qanchalik dono bo‘lsa, ... . 2. Inson o‘ziga qanchalik ishonsa,… . 3. Shun-
day kunlar bo‘ladiki, ... . 4. Kimning mehnati halol bo‘lsa, ... . 5. Shunaqa ajoyib 
narsaki, ... . 6. Kattalar qaysi yo‘ldan yurishsa, kichiklar ham... . 7. Shahrimizda 
shunday keng ko‘priklar qurildiki, ... . 8. Kim qaysi tilni puxta o‘zlashtirgan bo‘lsa, 
... . 9. Kim qaysi fanlarni yaxshi bilmayotgan bo‘lsa, ... .