Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Илм ҳақида. Абай Қўнонбоев илм олиш ва бу йўлда қунт билан 
ишлаш лозимлиги борасида ҳам тўхталиб ўтади. Унинг фикрича, илмни 
юзаки ўрганиш ярамаслигини алоҳида таъкидлайди: “Аввало 
ўрганилаётган илм-ҳунарни охир бир кун келиб бирон кори ҳолимга яраб 
қолар, деб ўрганмасдан, ҳаётда уни турмушга тадбиқ қилиш мақсадида 
ўрганмоқ керак.”. У бу борадаги фикрини давом эттириб, “Агар борди-
ю, кўнглинг бошқа нарсада бўлиб, ўқиб ўрганаётган илмингни шунга 
сабаб қилиб кўрсатсанг, яъни уни ана шу кўнгилдаги нарса учунгина
ўрганаётган бўлсанг, унда илмга деган меҳринг гўё ўгай онанинг меҳри 
каби бўлади. Агарда чин ният билан ўрганаётган бўлсанг, унда илмга
деган меҳринг худди ўз онангнинг меҳридай илиқ ва самамий бўлади” 
(Ўша манба. 84 бет). Адиб бу борадаги фикрларини давом эттириб, 
ҳақиқий ўрганилган илмни қудрати ҳақидаги фикларини қуйидагича 
якунлайди : “Киши ўзи билмаган нарсани билиб ўрганса –бундан
қанчалик ҳузур –ҳаловат топишини асти қўяверинг” дейди. 
Абай Қўнонбоев илмни ўрганиш билан бирга уни ҳимоя қила 
олишни ҳам ўзига хос санъат деб билади ва шундай фикр билдиради: “... 
илмни кўпроқ ўрганиш учун одамда яна икки нарса бўлиши лозим: бири-
мулоҳаза юритиш, иккинчиси эса муҳофаза қилишликдир.” (Ўша манба. 
85 бет). 
Ҳунар ҳақида. Абай Қўнанбоев ҳунар ва унинг аҳамияти ҳақида 
ҳам алоҳида тўхталиб ўтади. У ҳар бир фарзанднинг таълим тарбиясида 
ҳунарли бўлишнинг аҳамияти нечоғлик катта экнлиги таъкидлайди ва 
шундай дейди: “Агар сенга мол дунё керак бўлса ҳунар ўрган. Мол дунё 
қўлнинг кири, ювса кетади. Аммо ҳунар эса адо бўлмас бойликдир.”
Шундан сўнг адиб, ҳунар ўрганишнинг ҳам чеки чегараси мавжуд 
эканлигини таъкидлаб ўтади ва ҳунар ўрганганда охиригача ўрганиш 
зарур эканлигини ва юзаки ҳунар ўраниш билан ҳеч жойга бориб
бўлмаслигини аниқ мисоллар билан айтиб ўтади. 
Гендер тенглиги ҳақида. Абай “Насиҳатлар” нинг қирқ биринчи 
сўзида қиз бола тарбияси борасида ҳам алоҳида тўхталиб ўтади. У ўғил 

---

151 
болалар билан бир қаторда қиз болаларни ҳам ўқитиш зарурлиги
таъкидлайди ва “... қизларни ҳам, ақалли мусулмончилик илмига 
ўқитиш...керак. Шундагина ҳозирги ёшлар ҳунар эгаллаб, замон ўтиши 
билан оталарининг ўрнини босиб, эл-юрт сал тузалган бўлур эди”.