“mashinasozlik” fakulteti «Yer usti transport tizimlari» kafedrasi

2. Avtomobil yo`llarining tutimi va ta’mir ishlari bo`yicha klassifikatsiyasi 
O`zbekiston  xalq  xo`jaligining  rivojlanishi  bevosita  avtomobil  yordamida 
yuk va yo`lovchi tashish, harakat tezligini ortishi bilan bog`liq. SHu munosabat bilan 
yo`l  qurilishi  tashkilotlari  oldiga  o`z  vaqtida  quyidagi  tadbirlarni  amalga  oshirish 
qo`yiladi: 

  Kechayu-kunduz  davomida  to`xtovsiz,  xavf-xatarsiz  avtomobil 
harakatini tashkil etish; 

  Avtomobilning  texnik  tasnifida  berilgan  tezligini  va  yuklamasini 
ta’minlash; 

  Yo`l va undagi inshoatlarni saqlash; 

  Yo`lning texnik ekspluatatsiya sifatini va texnik darajasini o`z vaqtida 
ortishini va boshqalar. 
Avtomobil  yo`llarini  ta’mirlash  va  uning  xolatini  ushlab  turish  bo`yicha 
ishlar quyidagi turlarga bo`linadi: 

 
Asosiy ta’mir; 

 
O`rta ta’mir; 

 
Joriy ta’mir; 

---

 
111 

  Texnik xolatini ushlab turish. 
Ular  avtomobillarning  yo`l  toifalari  bilan  belgilangan  tezlikda  to`xtovsiz  va 
xavfsiz  harakatlanishlarini  ta’minlashlari,  harakat  jadalligini  hisobga  olgan  xolda 
yo`lning transport ekspluatatsiya sifatlarini o`z vaqtida ortirishlari kerak. 
Yo`l, undagi qurilish va inshoatlarni ta’mirlash bir qator ishlar majmuasidan 
iborat bo`lib, ular yo`lning dastlabki texnik ekspluatatsiya sifatini ushlab turish va uni 
yaxshilashga  qaratilgan  bo`ladi.  Asosiy  va  o`rta  ta’mirlar  har  yili  o`tkaziladigan 
ko`riklar asosida aniqlangan nuqsonlar asosida belgilanadi. Yo`llarni joriy ta’mirlash 
va ularning texnik xolatini ushlab turish, yiriklashtirilgan kilometr o`lchovlari asosida 
rejalashtiriladi. 
Asosiy  ta’mir.  Bu  turdagi  ta’mir  ishlarida  yo`l,  qurilishi  va  inshoatlar 
tarkibidagi yeyilgan qismlari, bo`laklari bikrroq va kam chiqimrog`iga almashtiriladi. 
Bu  bilan  ta’mirlangan  mavjudotlarning  transport  ekspluatatsiya  sifati  yaxshilanadi, 
ya’ni  yo`lning  texnik  me’yoriy  ko`rsatgichi,  yo`l  qoplami  mustaxkamligi  ortadi. 
Asosiy ta’mir yo`ldagi barcha inshoatlar va bo`laklar bo`yicha barabariga o`tkaziladi. 
O`rta  ta’mir.  Bu  turdagi  ta’mir  ishlarida  yo`l  qoplamasining  yeyilgan  ustki 
qatlami  davriy  ravishda  to`ldirib  turiladi.  SHu  bilan  yo`l  va  inshoatlar  transport 
eksplutatsiya sifatini dastlabki xolati ushlab turiladi. O`rta ta’mir yo`l qoplamasining 
yeyilgan  qismini  qisman  to`ldirish  va  uning  tekisligini  saqlab  turish  uchun  hizmat 
qiladi.  Shuningdek  yerli  asosi,  suv  yo`llari,  sun’iy  inshoatlar,  binolarning 
shikastlangan  qismlarini  tiklaydi.  O`rta  ta’mir  har  yili  o`tkaziladigan  ko`ruv  ishlari 
asosida  tuzilgan  nuqsonlar  ro`yxati  asosida  belgilanadi  va  ta’mirlararo  muddatga 
amal qilinadi. 
Joriy  ta’mir.  Bu  turdagi  ta’mir  ishlari  yo`l,  inshoatlarning  mayda 
shkastlangan  joylarini  tuzatish  va  ularni  buzilishini  oldini  olishdan  iborat.  Bu  ishlar 
yil davomida butun yo`l bo`ylab o`tkaziladi. Joriy ta’mirlash ishlari yiriklashtirilgan 
kilometr  o`lchovlari  asosida  rejalashtiriladi.  Joriy  ta’mir  ishlarining  vazifasi 
ekspluatatsiya  jarayonida  yo`l  qoplamasi,  yerli  asos,  sun’iy  inshoatlar,  binolar, 
chorraxalarda  xosil  bo`lgan  mayda  shkastlangan  joylarni  bartaraf  etish,  shuningdek 
suv toshqinlaridan ularni saqlash uchun hizmat qiladi. 

---

 
112