“mashinasozlik” fakulteti «Yer usti transport tizimlari» kafedrasi

 
INTERNET SAYDLARI. 
1. 
www.gai.ayto.ru.
 
2. 
www.tayi.uz.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
120 
7-mavzu: AVTOMOBIL YO`LLARIDAGI SUN’IY INSHOATLAR. 
REJA: 
1. Avtomobil yo`lidagi sun’iy inshootlar turlari.  
2. Suv o`tkazuvchi quvurlar va ularning elementlari.  
3. Ko`priklar va ularning turlari.  
4. Ko`priklar, yo`l o`tkazgichlar va estakadalarning elementlari.  
5. Tonellar, tirgak va himoya devorlari. 
 
Tayanch so`z: ko`prik, tonnel, estokada, quvir. 
1. Avtomobil yo`lidagi sun’iy inshootlar turlari. 
Avtomobil yo`llari trassasasi soylik, katta kichik suv oqib tushadigan joylar, 
ariqlar,  jarliklar,  avtomobil  va  temir  yo`llari  ko`rinishidagi  to`siqlarni  kesib  o`tadi. 
Bunday  to`siqlar  orqali  yo`l  trassasasini  o`tkazish  va  yo`l  uzluksizligini  ta’minlash 
uchun sun’iy inshoatlar, ya’ni ko`priklar, quvurlar, laxmlar quriladi. 
 
53-rasm. Avtomobil yo`llaridagi sun’iy inshootlar: 
a – harakat ustidan bo`lgan to`sinli ko`prik; b – ochiq fermali ko`prik (harakat pastdan); v – arkali 
ko`prik;  g  -  arka-konsolli  ko`prik;  d  –  ramali  ko`prik;  ye  –  osma  ko`prik;  j  –  aralashgan  tizimli 
ko`prik;  z  –  suvo`tkazuvchi  quvurlar;  i  –  ko`prikli  o`tish  sxemasi;    1  –  ko`prikka  tutashma;  2  – 
oraliq  qurilma;  3  -  tirgak;  4  -tayanch;  5  -  ko`prik;  6  –oqimni  yo`naltiruvchi  damba;  7  –  izga 
soluvchi inshoot.  

---

 
121 
Sun’iy  inshoatlar  qimmatbaho  va  javobgarligi  yuqori  bo`lgan  qurilish 
hisoblanadi. Shuning uchun ham uni loyihalashda uning tuzilishini kam chiqimligiga 
alohida  e’tibor  berilishi  kerak.  Avtomobil  yo`llari  tekis  joylarda  qurilganda  sun’iy 
inshoatlar  umumiy  qurilishning 10  %  gacha  mablag`  sariflanadi. Avtomobil  yo`llari 
kesishmalar,  tog`li  joylar,  daryolarni  va  boshqa  tabiiy  to`siqlarni  kesib  o`tishi  zarur 
bo`lganda ularga quriladigan sun’iy inshoatlarning chiqimi juda ortib ketadi. 
Avtomobil  yo`llarida  suv  o`tkazuvchi  quvurlar,  ko`priklar,  estakadalar, 
yo`lo`tkazgichlar, tonellar, tirgak va himoya devorlari quriladi. Bu inshootlardan suv 
o`tkazuvchi  quvurlar  va  kichik  ko`priklar  eng  ko`p  tarqalgan.  Yo`l  poyi  orqali 
toshadigan suvlarni o`tkazish uchun inshoot – lotoklar kam tarqalgan.