«Sab'ayi sayyor» dostonining tuzilishi, hikoyatlar tahlili

Shayx  Najmiddin  Kubro  7  xil  rang  xislatini  7  tushunchaga  moslab  talqin 

etgan: 

1)  Oq – islomni; 

2)  Sariq – iymonni; 

3)  Zangori – ehsonni; 

4)  Yashil – ishonchni (itmino) 

5)  Ko‘k – to‘liq ishonchni (iqon) 

6)  Qizil –irfonni  

7)  Qora – hayajon, hayratni anglatgan

1

 

Ba’zi  tariqatlarda  nafsdagi  poklanish  va  o‘zgarishlar  rang  vositasida 

aniqlangan.  Bu  ranglar:  moviy,  sariq,  qizil,  qora,  yashil,  oq  va  rangsizlik.  Qora 

rang  –  nafsi  mutmanni  (tingan,  yaxshilikka  bosh  etgan  nafs)ning  rangi  bo‘lib,  u 

Ollohning  izni  va  ruhning  nuri  ila  nurlangan,  yomon  narsalarni  tark  aylab,  go‘zal 

tobe  nafsdir.  Uning  sifatlari:  Ibodat,  Riyozat,  Qillati  taom  (kam  ovqatlanish), 

Tavakkul, Tafakkur va A’moli xayr

2

. 

Tangri taolo olamni olti kunda yaratdi –deb yozadi Rabg‘uziy:  

–   Birinchi – yakshanba kuni osmonni yaratdi 

–   Ikkinchi – dushanba kuni oyni, quyoshni, yulduzlarni yaratib, falak ichiga 

joylashtirdi. 

–   Uchinchi  –  seshanba  kuni  qushlar,  qurt–qumursqalar  va  farishtalarni 

yaratdi. 

–   To‘rtinchi  –  chorshanba  kuni  suvni  yaratdi,  yellarni,  bulutlarni  chiqardi, 

daraxtlar,  o‘t–o‘lanlarni  yaratdi,  ularga  urug‘  boylab  ko‘payish 

xususiyatlarini ado etdi, hammaga rizq–ro‘z ulashdi. 

–   Beshinchi  –  payshanba  kuni  jannat  va  do‘zaxni,  zahmat  va  azob 

farishtalarini hamda hurlarni yaratdi 

                                                

1

 Абдураҳмонов А. Саодатга элтувчи билим. Тошкент. “Мовароуннаҳр” 2005. 362–бет 

2

 “Ўзбек тили ва адабиёти” журнали. 2001. 3–сон. И.Ҳаққул “Яна қора ранг талқини ҳақида” мақоласи. 24–

бет. 

---

23 

 

–   Oltinchi – juma kuni Odam Moni yaratdi 

–   Yettinchi – shanba kuni hech narsa yaratmadi

1

. 

Aslini,  oddiygina  Zohiriy  holatda  “Sab’ai  Sayyor”  asarini  o‘qish  vaqtida 

uning go‘yoki  masal ichida masal shaklida, qiziqarli hikoyalarga, rango–ranglikka 

boy bo‘lgan ertak sifatida talqin etiladi.  Ammo,  uning  ichki botiniy  olamiga  kirar 

ekanmiz asarning naqadar ma’nolarga g‘ich–g‘ich to‘la ekanligi guvohi bo‘lamiz.