O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vaziriligi qo’qon davlat pedagogika instituti

Moddaning nomi 

l 

l

0

-l 

Rƒ 

 

Aromatik uglevodorodlar 

 

 

 

1 

Benzol  

15.7 

2 

 

2 

2-metilnaftalin  

13.6 

4.1 

 

3 

Fenantren 

11.5 

16.2 

 

4 

Difenil 

10.4 

7.3 

 

5 

Xrizen 

8.1 

9.6 

 

 

Tiofenlar  

 

 

 

1 

Tiofen  

15.2 

2.5 

 

2 

2-propil-3-metil-benztiofen 

7.8 

9.9 

 

3 

Dibenztiofen 

6.5 

11.2 

 

 

Sulьfidlar 

 

 

 

---

 

39 

1 

Dimetilsulьfid,  Dibutilsulьfid 

15.9 

2.4 

 

 

Tiazollar  

 

 

 

1 

2,4-dimetiltiazol,  2,5-dimetiltiazol 

11.2 

6.5 

 

2 

2-fenil-4-metiltiazol, 2-fenil-4,5-dimetil-tiazol 

7.6 

10.1 

 

3 

Benztiazol 

5.1 

12.6 

 

4 

2,4-difeniltiazol 

4.0 

13.7 

 

 

Piridinlar  

 

 

 

1 

Piridin va uning alkilalmashgan xosilalari 

7.9 

9.8 

 

2 

2-benzilpiridin 

 

5.3 

12.4 

 

 

Xinolinlar  

 

 

 

1 

2-metilxinolin, 8-metilxinolin, 2,4-dimetilxinolin,  

4-metilxinolin 

6.6 

11.1 

 

2 

6-metilxinolin 

5.1 

12.6 

 

3 

Xinolin, izoxinolin 

4.3 

13.4 

 

4 

2-fenilxinolin 

3.2 

14.5 

 

 

 

120

100

80

60

40

20

140

160

180

а

б

в

г

финиш

старт

мм

1

2

3

4

5

7,8

6

3,6,7,8

4,5

1,2

9

 

3.4-rasm.Xinolinlar aralashmalarining ajralishi. 

 Adsorbent Al

2

O+15% suv. Elyuent: n-geksan-metilen xlorid (10:1) (a):  

 Adsorbent Al

2

O+15% suv. Elyuent: n-geksan-dioksan(10:1) (b.v.g.). 

  Namunalar tarkibi:  1-xinolin;  2-izoxinolin;  3-2-metilxinolin; 

 4-4-metilxinolin;    5-6-metilxinolin;    6-8-metilxinolin;  

7-2,4-dimetilxinolin;   8-2-metil-4-etilxinolin;   9-2-fenilxinolin. 

---

 

40 

 

Birinchi  guruxga  o’rinbosarlari  azotga  eng  yaqin  turgan  xinolinlar  kiradi. 

Ikkinchi  guruxga  esa  azot  atomi  bilan  bog’lanmagan  uglerod  atomida 

o’rinbosarlari  bo’lgan  alkilxinolinlar  kiradi.  Xinolin  va  izoxinolinning  ajralish 

vaqti  bir  xil,  shuning  uchun  ular  uchinchi  guruxga  kiritiladi.  Bu  aralashmalarda 

ushlanish vaqti eng yuqori bo’lgan fenilxinolin oxirgi guruxga kiritildi.   

  Aralashma  xolatida  tadqiq  etilgan  barcha  xinolinlarning  ushlanish  vaqti  va 

ba’zi  xromotografik  parametrlari  individual  tartibda  o’rganilib,  xisoblangan 

natijalar jadvallarda (3.1, 3.2, 3.3, 3.4) jamlandi. 

 

Jadvallardagi 

ajralish 

darajalarining 

qiymatlariga 

asoslanib, 

bu 

komponentlarni  bir-biridan  ajratishga  erishish  mumkin,  shuningdek  keyingi 

tadqiqotlar  uchun  preparativ  ajratib  olish  maqsadida  foydalansa  xam  bo’ladi. 

Bundan tashqari erituvchining tabiatiga bog’liq xolda (turli erituvchilarni qo’llab), 

ularning  o’rnini  almashtirish  individual  xinolinlarni  ajratib  olishga  zamin  bo’ladi 

(masalan, 

metilen 

xloridni 

dioksanga 

almashtirish). 

Buni 

3.4.b-g 

xromotogrammalar tasdiqlaydi. 

3.1.4.3 Tiazollar analizi. 

 

Tiazollarni ajratish piridin va xinolinlarni ajratish kabi olib borildi. 

 

Analiz metillfenil almashgan tiazollar va benztiazol aralashmalari bilan olib 

borildi. 

2.5.-rasmda  tiazollarning  yupqa  qatlam  xromotogrammalari  keltirilgan,  ularning 

ajralishi erituvchining tabiatiga bog’liq xolda o’zgaradi. Geksanning 10%li metilen 

xlorid  oqimida  tiazollarning  ajralishi  aromatik  xalqalarning  ortib  borish  tartibida 

boradi. Aromatik moddalarni ajratishda bu ketma-ketlik yuqoridagi elyuent uchun 

xos xususiyatdir. 

 

Barcha  analiz  qilinayotgan  tiazollar  uchun  asosiy  xromotografik 

xarakteristkalar aniqlanib, 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, jadvallarga jamlandi. 

---

 

41 

а

б

финиш

старт

мм

1

2,3

4

5

2,3

4

1,5

 

3.5-rasm. 

 

Tiazollar aralashmalarning ajralishi: 

a) Adsorbent: Al

2

O

3

+15% suv, elyuent: n-geksan+10%(xajm) metilen xlorid.  

b) Adsorbent: Al

2

O

3

+15% suv, elyuent: n-geksan+10%(xajm) dioksan.  

Namunalar tarkibi: 

1-  2,4-dimetiltiazol;    2-  2-fenil-4-metiltiazol;  3-  2-fenil-4,5-dimetiltiazol;  4-  2,4-

difeniltiazol;  5-benztiazol 

3.3-jadval 

Aromatik  uglevodrodlar  va  geteroorganik  birikmalarning  ushlanish  vaqti. 

Adsorbent alyuminiy oksid +15% suv elyuent geksan+10% xajm metilen xlorid.