2.2.Mashrab she’rlarinig maktab o’quvchilari uchun ahamiyatli
tomonlari.
Mashrab ijodini o‘rganishda faqat darslik materiallari bilan foydalanish
istalgan natijani bermaydi. Buning sababi darslikda Mashrabning tarjimai holi,
shuningdek, ayrim she’rlaridan namunalar keltirilgani holda sinfda o‘rganilishi
kerak bo‘lgan g‘azal matnining g‘oyaviy mazmuni unda bayon etilgan shoir – lirik
qaharamonning kechinmalari vasliga yetish yo‘lidagi ohu-fig‘onning sabablari,
aniqrog‘i, shoirning ruhiy olami kechinmalari, ijtimoiy hayotga nisbatan, borliqqa
nisbatan munosabati, ideali, falsafiy-estetik qarashlari haqidagi fikrlari bayon
etilmagan, bu narsa o‘ziga xos bilim yoki tajribaga ega bo‘lgan o‘qituvchida ham
ilmiy va metodik jihatdan qiyinchilik tug‘dirgani sababli g‘azal tahlilida ba’zan
xato fikrlarni aytib yuborishi mumkin. Shu sababli, bugungi mustaqillik
davrimizda badiiy adabiyot o‘qitish oldida turli janrga oid asarlarni o‘rganish,
tahlil qilishda ilmiylik, shu bilan birga, o‘qituvchining metodik bilimi, tushunchasi,
eng muhimi, dars samaradorligini oshishini ta’minlovchi vositalardan foydalanish
talab qilinadi. Bu vositalar: adabiyot fanini o‘qitishning ilmiy, didaktik va metodik
talablarini mashg‘ulot jarayonida qo‘llash, mumtoz adabiyotimiz va hozirgi zamon
adabiyotining ilmiy – metodologik talablari bilan bog‘liq bo‘lgan adabiyotshunos
4
Адизова Иқболой. Ўзбек мумтоз адабиёти тарихи, Тошкент – «Фан» нашриёти, 2009, 105-106-бетлар
26
olimlarning,
ijodkorlarning
adabiy
merosiga
bag‘ishlangan
xulosalarini
o‘quvchilarga oddiy va tushunarli qilib yetkazish shu kinning dolzarb talablaridan
hisoblanadi. Biz yuqorida adabiyot darsligi, shuningdek Mashrab ijodiga
bag‘ishlangan taniqli adabiyotshunos olimlarning ilmiy talqinlari haqida fikr
yuritdik, misollar keltirdik. Bas, shunday ekan, hech kimda uchramaydigan badiiy
san’at she’riy misralar, eng muhimi, falsafiy-estetik qarashlarga ega bo‘lgan
boborahim Mashrabning adabiy merosiga xos bo‘lgan badiiy uslub, har xil pryom,
poetik mahorat hamda mumtoz adabiyotimiz she’riyatining namunalari
hisoblangan – g‘azal, ruboiy, murabba, musabba, mulamma, muxammas,
musaddas kabi she’riy namunalarning Mashrab ijodidagi talqini haqida
o‘quvchilarga ma’lumot berish, ularning Mashrab ijodi, dunyoviy qarashlari,
badiiy-poetik mahorati haqidagi tushunchalarni boyitish imkonini beradi. Bu
o‘rinda Mashrab ijodida qo‘llanilgan badiiy so‘z san’atining o‘ynoqi ko‘rinishlari,
namunalari universitwtimiz faxri, ko‘plab olimlarning ustozi hisoblangan
akademik V.Abdullayevning “O‘zbek adabiyoti tarixi” (2-tom) darsligida har
jihatdan ilmiy-poetik va metodologik jihatdan asoslangan.
Mashrab ijodini o‘rganishda uning g‘azallarini, she’riy durdonalarini faqat
ilohiyot bilan bog‘lash unchalik to‘g‘ri emas. To‘g‘ri, shoirning adabiy merosini
ko‘zdan kechirganimizda Mashrabning butun borlig‘i, idroki, kuch-quvvati, orzu-
umidini yaratganga bag‘ishlagani, hayot kechirishdan maqsadi Ollohning nuriga
muyassar bo‘lish orzusida ekanligining guvohi bo‘lamiz. Ochig‘i, butun tuyg‘usi,
ohu-nolasi, mashaqqatli hayoti Ollohning vasliga yetish umidiga qaratilgan. Shu
bilan birga, tug‘yonli shoir o‘z she’rlarini go‘zal mahbubaning husnu-jamoli, chin
muhabbati va unga erishishning mashqqatli azoblariga ham bag‘ishlaydiki, bu
narsa lirik qahramonning haqiqiy real insonni sevish, shu yo‘ldagi hisobsiz dardu-
alam ichida oh-zor chekkanini ham ko‘rsatadi.
Boborahim Mashrab ijodidagi yor vasli bilan bog‘liq bo‘lgan realistik
tasvirlar, hayotiy lavhalar, aniqrog‘i, shoirning haqiqiy ishq yo‘lidagi qalb
27
sadolarining badiiy talqini shoirning ma’shuqaga bo‘lgan insoniy untilishi,
sadoqati, shu bilan birga, haqiqiy yorning mo‘jizalarga boy tengsiz husnu-jamolini
ta’riflash masalasi “O‘zbek adabiyoti tarixi” (T.: - 2006) darsligining muallifi prof.
R. Orzibekovning ilmiy talqinida o‘z aksini topgan: “Shoirning mustazodlari
ichida real inson – ma’shuqaning husnu-malohatini, yurakni o‘ynatadigan
darajadagi jozibasini namoyon etuvchi namunalar ancha.Ularning hammasida ishqi
ilohiyning ifodasini ko’raverish to’g’ri emas. Bunday namunalarning sehri
kitobxonni real insonning real hayotiy tuyg‘ulari bilan uchrashtiradi, unda hayotga,
undagi go‘zalliklarga nisbatan zavq uyg‘otadi, yuragini qitiqlaydi:
Do'stlaringiz bilan baham: |