№ hujjat ҳ O`z. Varaq Sana imzo varaq 5321400 ngkst

Bajardi

: 

  Ochilova D.U. 

C-C  bog'  bo'yicha  sodir  bo'ladi.  Natijada  turli  molekulyar  massali  radikallar 

hosil bo'ladi, masalan: 

СН

3

 (СН

2

)

5

СН

3

 → С

4

Н

9

 +С

3

Н

7 

Zanjir  reaksiyasining  vujudga  kelishi  (initsirlanishi)  sodir  bo'ladi.  Erkin 

valent  bog'iga  ega  bo'lgan,  shu  zahotiyoq  barqarorroq  birikmalarga 

parchalanmaydigan  to'yinmagan  moddalar  erkin radikallalr deb ataladi. Ularga 

vodorod radikallari H ham kiradi. 

2.  Yuqori  molekulyar  massali  bu  sharoitlarda  minimal  barqarorolikga 

ega  bo'lmagan  radikallar  shu  zahotiyoq  barqaror  to'yinmagan  uglevodorod  va 

yangi  radikalning  shu  qatori  vodorod  atomining  hosil  bo'lishi  bilan 

parchalanadi.  Masalan:  Bunda  erkin  radikallarning  reaksion  aralashmadagi 

kontsentartsiyasi oshadi. 

3. Erkin radikallar dastlabki xomashyoning molekulalari bilan to'qnashib 

yangi  radikallari  hosil  bo'lishi  zanjirli  reaksiyasini  vujudga  keltiradi.  Zanjirli 

reaksiya  rivojlanadi.  Erkin  radikalning  xomashyo 

molekulasi  bilan 

to'qnashishining  yagona  natijasi  bo'lib  to'yingan  uglevodoroddan  vodorodning 

ajralishi  hisoblanadi.  Har  xil  ehtimollik  darajasi  bilan  bu  uzilishi  uchlamchi 

ikkilamchi  va  uchlamchi  uglerod  atomlaridan  sodir  bo'ladi.600 

  da  erkin 

radikallarining  vodorod  bilan  ikkilamchi  va  birlamchi  uglerod  atomlari  1:2 

nisbatda  bo'ladi.  Erkin  radikallarning  yashash  vaqti  juda  kam  10

3

  soniya 

atrofida va shu vaqt ichida ular reaksiyaga kirishmagan xomashyo molekulalari 

bilan  uchrashishga  ulguradi.  Bu  turdagi  reaksiyalarning  aktivlanish  energiyasi 

40-80 Kj/mol ya'ni alkanni to'g'ri parchalanishdagiga qaraganda ancha past. 

Erkin  radikallar  zanjirli  reaksiyaning  rivojlanishida  qayta-qayta  vujudga 

keladi  va  shunday  qilib  alkanning  dastlabki  molekulalarining  ko'pgina  qismi 

reaksiyaga  jalb  qilinadi.  Demak  reaksiya  mahsulotlarining  asosiy  massasi 

aynan  shu  zanjirli  reaksiyalarning  erkin  radikallar  orqali  rivojlanishining 

natijasida hosil bo'ladi. 

4.  Muvozanatga  erishilganda  erkin  radikallarning  bir  biri  bilan 

uchrashish  ehtimolligi  ularning  dastlabki  xom  ashyoning  molekulalari  bilan 

to'qnashish  ehtimolligidan  kam  bo'lmaydi.  Bu  reaksiyalar  natijasida  barqaror 

alkanlarning hosil bo'lishi bilan boradigan zanjirning uzilishiga olib keladi. 

A) radikallarning rekombinatsiyasi 

СН

3

 + СН

3

 → С

2

Н

6

 

B) radikallarni disproportsionirlash 

СН

3

 + СН

3

 →СН

4

 +С

2

Н

4

 

---

 

 

 

№ hujjat 

ҳ 

  O`z. 

 

 Varaq 

Sana 

imzo

 

varaq 

 

5321400 – NGKST

 

Fozilov S.F.  

Rahbar: