«бердақ классикалық Әдебиятымыздың бийик шыңЫ»

Фейилден келбетлик жасаўшы қосымталар: -ақ/-ек, -ық/-ик, -ығ/-
иг, -уқ/-үк аффикслери менен жасалған келбетликлер заттың ҳәр түрли 
қәсийетине байланыслы белгилерин аңлатады: қурақ, тилик, артық т.б. 
-ын/-ин аффикси арқалы: йақын, пүтин, есен т.б. 
-ғыр/-гир, -ғур фейил тийкарлы сөзлерге жалғанып, ҳайўанат ҳәм 
заттың белгили бир иске бейим уқыплылығын билдиретуғын 
келбетликлерди жасайды: билгир, алғур, дилгир т.б. 
-ғыш/-гиш аффикси мәнилик жақтан -ғыр/-гир аффиксиниң мәнисине 
жақын: сарғыш, билгиш т.б. 
-ғын/-гин, -қын/-кин аффикси фейиллерден ҳал-аўҳал белгисин 
аңлататуғын келбетликлерди жасайды: тасқын, солғын, ағын т.б. 
-малы/-мели, -палы/-пели, -балы/-бели аффикслери өзи анықлайтуғын 
сөздиң сапалық белгисин билдиреди:
Келмели-кетпели сөз айттым,

---

121 
Я билмеймен терис қайттым (««Шежире»», 150-бет). 
-ғақ/-гек аффикси заттың ҳәр қыйлы сапасын билдиретуғын 
келбетликлерди жасайды: тайғақ, қурғақ т.б. 
-ты/-ти, -ы/-и аффикси сапалық ҳәм муғдарды билдиретуғын 
келбетликлерди жасайды: қатты, толы т.б. 
Фейилдиң жасалыўы. Бердақ шығармалары тилинде жумсалатуғын 
фейиллер, тийкарынан, аффиксация усылы менен атаўыш сөзлерден 
жасалған фейиллер: -ла/-ле/-лә аффикси арқалы фейиллер атлық сөзлерден 
жасалады: сөзле, изле, көзлә, сөзлә, дағла, бағла т.б. 
-ла/-ле/-лан аффикси сапалық келбетликлерге жалғанып фейил 
жасайды: хошла, ашыўлан т.б. 
-ла/-ле, -ылда/-илде, -ыра/-ире, -қыра/-кире аффикслери арқалы 
еликлеўиш ҳәм таңлақ сөзлерден, «бар, жоқ» предикативлеринен фейиллер 
жасалады: титирә, арала, еңкилде, селкилде, жарқыра, жылтыра, жоқла 
т.б. 
-лан/-лен аффикси арқалы фейиллер жасалған: ашыўлан, қәҳәрлен, 
атлан т.б.
-а/-е/-ә аффикси атаўыш ҳәм фейил сөзлерге жалғанып, аўыспалы ҳәм 
аўыспасыз фейиллерди жасайды: жаса, өрте, түнә, ойна, тиле, сына т.б. 
-ай/-ей аффикси атаўыш сөзлерден фейил жасаўда өнимли жумсалған: 
молай, көркей, тарай т.б.
-сы/-си аффикси келбетлик сөзлерден фейиллер жасаўда қатнасады: 
Менменсиген он төрт урыў (««Шежире»», 164-бет).
-шы/-ши аффикси еликлеўиш сөзлерден фейиллер жасайды: 
Тыпыршылап әдепкиси, 
Бир таяққа аўған еси (««Шежире»», 200-бет). 
-ар/-ер аффикси келбетлик сөзлерден фейиллерди жасаўда қатнасқан: 
қысқар, келтер, қуўар т.б. 
-ат/-ет аффикси атлық, келбетлик, еликлеўиш ҳәм фейил сөзлерге 
жалғанып фейиллерди жасайды: тарқат, босат т.б. 
-бый/-бий аффикслери арқалы аз сандағы фейиллер жасалған: тарбый, 
томпай, қылтый т.б.
-ық/-ик, -қы/-ки, -ға/-ге аффикси өнимсиз жумсалып, санлық ҳәм 
фейил сөзлерден фейиллерди жасаўда қатнасқан: толқы, бирик, толға т.б.
-ра/-ре, -ыра/-ире қосымтасы өнимсиз жумсалып фейиллерди 
жасайды: шашыра, титире т.б. 
-ал/-ел аффикси атаўыш сөзлерден, фейил ҳәм модаль сөзлерден 
фейиллерди жасаўда қатнасады: жоғал, оңал, саўал т.б.