Мавзу: Токарлик кесичларининг ишчи =исми геометриясини тад=и=

Amaliy mashg’ulot №3 

 

Mavzu:  Frezalash jarayonida kesish rejimi elementlarini aniqlash. 

 

Mexanik  ishlov  berishning    keng  tarqalgan  usullaridan    biri  frezalashdir.  Frezalash 

jarayonining  knimatikasi  kesish asbobi  o’z o’qi atrofida  aylanadi hamda  kichik qiymatlardagi  

surish  xarakatining    yig’indisidan  iborat.  Frezalashda  xarakat    to’g’ri  chiziqli  ilgarilanma    - 

qaytma, aylanma  yoki vintsimon ko’rinishda bo’ladi.  

 

Freza turlari,  ular kesuvchi qismining  asosiy qismlari  va elementlari  tasvirlangan. 

 

TSlindrik    frezalar  gorizontal  –  frezalash  dastgoxlarida    qo’llaniladi  va    tekis  sirtlarga  

ishlov  berishda  ishlatiladi.   Bunday  frezalar  to’g’ri va  vintsimon  tishli bo’ladi.  To’g’ri tishli 

frezalardan    faqat  ensiz  tekis    yuzalarga    ishlov  berishda    qo’llanilasa,  vintsimon  frezalardan  

keng  qo’llaniladi.  TSlindrik frezalar  tezkesar  po’latlardan  tayyorlanadi, shuningdek, kesuvchi 

qismi qattiq  qotishmali plastinkalar bilan jixozlandi. 

 

Torets frezalari  teks yuzalarga  vertikal  -  frezalash  dastgoxlarida  ishlov berishda  keng  

qo’llaniladi. Torets freza  o’qi detalning  ishlov beriladigan  teksligiga  perpendikulyar  ravishda 

o’rnatiladi.  Torets  frezalarida    kesuvchi  qirraning    cho’qqisi  profillovchi    tig’  xisoblanadi.  

Kesishdagi    asosiy ishni  tashqi gardishda  joylashgan  yon kesuvchi qirralri  bajaradi.  Torets 

frezalari  plandagi burchak  



 ning  intervallarda  bo’lishi mumkin.  Asosan,  torets frezalarida  

plandagi  burchak     

0

90





  yoki 

0

60

45







  olinadi.  Torets    frezalari  bilan  yupqa    quyimli  

tekisliklarga    ham  ishlov  berish  mumkin.  Torets    frezalari    bilan    yupqa  quyimli    tekisliklarga  

ham  ishlov  berish  mumkin.  Torets    frezalari  bilan    ishlov  berish    tslindrik  frezalardan 

foydalanilganga nisbatan  yuqori  ish  unumdorligini  ta’minlaydi. 

 

Disk  simon    frezalar    o’yiq  va  ariiqchalarga    ishlov  berishda  qo’llaniladi.    Disksimon  

o’yiq 

ochish 

frezalarida 

 

kesuvchi 

tig’lar 

 

faqat 

---

 

12 

---

 

13 

tslindrik    yuzada    joylashgan    bo’ladi  va  bu  frezalar    nisbatan  uncha    chuqur    bo’lmagan  

o’yiqLarga  ishlov  berishda    qo’llaniladi.    Disksimon    o’yish  frezalarining    torets  qismidagi  

ishqalanishni  kamaytirish  maqsadida  plandagi yordamchi burchak  

I

0

1

31

0





  olinadi.  

 

Disksimon ikki  yoki uch tomonli  frezalarda  kesuvchi tshlar  nafaqat  tslindrik yuzada,  

balki,    bita  yoki  ikkita    toretsda  xam  bo’lishi  mumkin.  TSlindrik    yuzadagi    kesuvchi  qirralar 

asosiy  xisoblanadi,    toretslarda    joylashgan  yon  kesuvchi  qirralar  esa    yordamchi  tig’lar 

xisoblanadi. 

 

Disksimon    frezalar  to’g’ri  yoki  qiya  tishli    bo’ladi.    To’g’ri    tishli    frezalarning  

toretslardagi    tig’larda    oldingi  burchak    nolga  teng    bo’ladi  va  bu  ishlov  berish  sharoitini  

yomonlashtiradi.    SHuning  uchun,    ikki  tomonli    frezalarning    yon  qirralarida    musbat  oldingi  

burchakni xosil  qilish mAqsadida,   kesuvchi  tishlar   qiya    xolatda  qilinadi.   Xudi  shu  maqsada  

uchtomonli freza larning  tishlari ham  turli tomonga  qaragan qilib olinadi. 

 

Detallarda  shlitsalar  ochish  yoki  ensiz  o’yiqchalar  hosil  qilish    uchun  yupqa  disksimon  

frezalardan  ham foydalaniladi.  Bunday  frezalarning  tishlari  navbati  Bilan u  yoki  bu tomon 

dan  45

0 

  burchak  ostida    charxlangshan    bo’ladi.  Bunday    45

0 

  burchak  osьtida    faska    xosil 

qilinganda  tishning  

3

1

5

1



  qismi  kesib tashlanadi. Buning  natijasida  har bir tish   o’yiq 

enidan kichik bo’lgan  kenglikdagi  qirindini  kesadi  va bu qirindini  o’yiqdan  chiqarib tashlash 

mumkin  bo’ladi. 

 

Burchakli  frezalar    burchakli  o’yiqlar  yoki    qiya  tekisliklarga    ishlov  berishda  

qo’llaniladi.    Bir  burchakli  frezalarda    kesuvchi    tig’lar  konussimon    yuzada    hamda    torets 

qismida    joylashgan  bo’ladi.    Ikki  burchakli  frezalarda  esa    kesuvchi  tig’lar    o’zaro  tutashgan  

ikkita    konussimon    yuzalarda    joylashgan    bo’ladi.    Burchakli  frezalar    asosan  asbobsozlik  

ishlab  chiqarishda    qo’llaniladi.    Bir    burchakli    frezalar  Bilan  ishlov  berishda    o’q  bo’ylab 

yo’naladigan  kesish kuchlanishlari hosil bo’ladi,   chunki zagotovkalardan  metall     qatlamnin 

kesib  olshi  asosan    konussimon  yuzadagi    kesuvchi  qirralar    xisobiga    amalga  oshiriladi.  Ikki 

burchakli  frezalarda  esa  xar ikki konussimon  yuzalardagi  kesuvchi qirralar   yuzaga keladigan  

kesish kuchlanishlari  bir – birini  muvozanatlaydi. SHuning uchun  bunday frezalar  Bilan ishlov  

berishda  nisbatan yaxshi Samara  beradi. 

 

Parmasimon    frezalar  asosan    konus  detallaridagi    chuqur  o’yiqchalarga,    botiqliklar,  

o’zaro  perpendikulyar    bo’lgan  teshiklarga  ishlov  berishda    qo’llaniladi.  Parmasimon  

frezalarning  dastgoxga    o’rnatiladigan    quyruq  qismi    tslindrik  yoki    konussimon      qilib  

tayyorlanadi.    Bunday  frezalarda    kesishdagi    asosiy  ishni  tslindrik  yuzada    joylashgan  bosh  

kesuvchi  qirralar    bajaradi,    toretsda  joylashgan    yordamchi  qirralar    esa    ariiqcha  tubini  

qirindidan   tol zal ab  turishni  ta’minlaydi.  

---

 

14 

 

Bunday    frezalar,  odatda,    vintisimon  yoki  qIya    tishli    qilib    tayyorlanadi.  Tish  larning    

qiyalik  burchagi 

0

0

45

30



  gacha    yetadi.    Pa  rmasimon    frezalarning  diametri    ariiqcha   

diametrida  n  (0,1  mm  gacha  )  kichikroq  tanlanadi,    chunki  ishlov  berishda    freza  ariiqchada  

tiqilib qolishi mumkin. 

 

Turli  ko’rinishdagi    shakildor    yuzalarga    ishlov  berishda      shaki  ldor    frezalardan  

foydalan iladi.  SHakldor  frezalar  konstruktsiyasiga  ko’ra  Tish bo’yi   dumaloqldanagan  va  

o’tkir tishli  frezalaraga  bo’linadi .  

 

Tish  bo’yi  dumalqlangan    frezalar  yassi      oldingi    yuzaga    ega  bo’ladi.  

O’tmaslashibl  qolgan    bunday  frezalar  oldingi  yuzasi    bo’yicha    charxlanada.    Yangi  va  

charxlanagan    bunday    frezalar    Bilan  bir    xil    ko’rinishdagi  shakillar    hosil  qilish    mumkin, 

agarda  charxlashda    shakildor  kesuvchi  qirraning    shakli  o’zgarmas  bo’lgan  bo’lsa      bunday 

frezalar  ketingi  yuzasining  oldingi burchagi 

0





 bo’lganda  kesuvchi asbob shakli  bo’yicha  

o’zgarmas    va  radial    tekislikda  freza    o’qidan  turli    masofada    joylashgan    kesuvchi  tig’lar  

to’plamidan iborat  bo’ladi.  

Tishlari    o’tkir  tig’li  bo’lgan  frezalarni    charxlash    ketingi  yuzasi    bo’yicha  bajariladi. 

Bunday    frezalar  Bilan    ishlov  berish    sifati    Tish  bo’yni  dumaloqlangan    frezalarga  nisbatan 

yuqori  bo’ladi,  turg’unligi  ham    yuqori  bo’ladi.    Biroq  bunday  frezalarni    tayyorlash, 

o’tmaslashib qolganlarini  charxlash  maxsus moslamalarni  va kopirlash qurilmalarini  bo’lishini 

talab  etadi.  SHuning  uchun  bunday  frezalar  odatda  ko’p  seriyali    va  ko’plab  ishlab  chiqarish 

sharoitlarida  qo’llaniladi.  

---

 

15