O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi d. Q. Maksumova g’. U. Qobilov

Shamol energiyasi va kichik suv oqimlardan foydalanish 
Shamol energiyasi. Dunyoda foydaniladigan qayta tiklanuvchi energiya 
turlaridan biri shamol energiyasidir. O’zbekistonda shamol energiyasining yalpi 
salohiyati 2,2 mln.t.n.e. deb baholangan. Shamol energiyasining imkoniyatlariga 
baho berishda uni beqarorligi va past tezligi inobatga olinadi. Shuni ta’kidlash 
lozimki, shamol tezligi bir-birlaridan ancha uzoqda joylashgan O’zbekiston 
gidrometeorologiya stansiyalarida10 metrgacha balandliklarda aniqlangan. Bu 
stansiyalarning joylashishi meteorologik masalalarning ko’pgina funksialarini 
bajarish bilan belgilanadi va bunda shamol bu masalalardan biridir. O’zgidromet 
ma’lumotlaridan zamonaviy shamol generatorlarining ishlashi uchun zarur 

---

97 
 
bo’lgan 80-100 metrgacha balandlikdagi shamol tezligini aniqlashda foydalanish 
amalda mumkin emas. O’zbekiston hududining geografik holatiga ko’ra, shamol 
oqimlari  mavsumiy xarakterga ega. Tekisliklarda shamolning yillik o’rtacha 
tezligi 2,0-5,0 m/sek ni tashkil qiladi. 
Ba’zi  ma’lumotlarga  ko’ra,  shamol  energiyasining  yalpi  salohiyati  3179,2 
ming  t.sh.yo. (tonna  shartli  yoqilg’i),  texnikaviy  salohiyati  esa  610,5  ming 
t.sh.yo. ga teng. Shamolning yalpi salohiyati sarhadlarimizda juda ham notekis; 
yuqori  ko’rsatkich  –  1322,3  ming  t.sh.yo.  Qoraqalpog’iston  hududi  uchun 
xarakterli  bo’lsa, eng  past  ko’rsatkich  –  6,15  ming  t.sh.yo.  Farg’ona  viloyatida 
qayd  etilgan.  Respublika  bo’yicha  shamol  oqimining  solishtirma  quvvati 
o’rtacha  84,0  Vt/m
2
  bo’lib,  Andijon  viloyatida  –  20,0  Vt/m
2
  va  Navoiy 
viloyatida – 104,0 Vt/m
2
 ni tashkil etadi.  
O’zbekistondagi  o’rtacha  shamol  tezligi  shamol  generatorlarini  baland  tog’ 
hududlariga  va  Orol  dengiziga  yaqin  hududlarga  o’rnatish  imkonini  beradi. 
Aralash  (gibrid)  qurilmalardan  (shamol  generatori  bilan  quyosh  fotoelektr 
stansiyasi) foydalanish ayniqsa o’ziga jalb qiladi. Bunda quyosh nuri va shamol 
kuchi bir-birini ham sutka davomida (tun-u kun) va ham turli yil fasillarida (yoz-
u qish) to’ldirib, olinadigan energiya tannarhining ma’lum darajada pasayishiga 
imkon beradi.  
Shamol  energiyasi  salohiyatini  aniqlashda  shamol  tezligining  o’rtacha 
sutkalik qiymatini emas, ayniqsa, o’rtacha o’nkunlik yoki oylik o’rtacha tezligi 
qiymatini emas, balki  shamol generatorlari o’rnatiladigan aniq joyda xar oydagi 
shamol  tezligining  o’zgarish  dinamikasi  va  oy  davomidagi  barqaror  bo’lishi 
haqida ma’lumotlarni to’plash zarur. Shamol energiyasi salohiyatini baholashda 
Toshkent  aviasiya  instituti  tamonidan  yaratilgan, 50-100m  va  undan  baland 
yerlarda 
ishlaydigan 
«Aerostatik 
shamolquyoshenergiyasi 
apparati» 
mutaxassislarni  qiziqtirmoqda.  chunki  10  metrgacha  balandlikda  shamol 
batamom yo’q vaqtda  80 metr va undan yuqori  balandlikda shamolning tezligi 
5-8  m/sek  va  undan  ko’proq  bo’lishi  mkmkin.  Umuman  olganda,  Respublika 

---

98 
 
miqiyosida  shamol  energiyasining  salohiyatini  aniqlash  borasidagi  izlanishlar 
hozirgi zamon talablarini qanoatlantirmaydi.