Классические законы г

topshirmoq»dir.  Shunga  binoan,  inson  hayotda  ro’baro’  bo’ladigan  barcha  yaxshi-

yomon ishlarni o’zi uchun Alloh tomonidan belgilangan sinov va imtihon deb bilishi 

lozim.  Yaxshiliklarga  shukr  qilmog’i,  qiyinchilik  va  mashaqqatlarga  sabr  qilmog’i 

imonning shartlaridan biridir;  

–   o’limdan  keyin  qayta  tirilish.  Islom  ta’limotiga  ko’ra,  qiyomat  kuni  bo’lganda 

barcha insonlar qabrlaridan turadilar va mahshargoh maydoniga yig’iladilar. U yerda 

barcha  odamlar  dunyodagi  amallariga  qarab  mukofot  (jannat)  yoki  jazo  (do’zax)ga 

mahkum etiladilar. 

Namoz.  Namoz  –  islomda  imondan keyin  musulmonlar ustiga farz  qilingan ikkinchi 

amal  hisoblanadi.  Namoz  arkonlari  Qur’oni  karimda  to’liq  bayon  etilmagan  bo’lsa 

ham, ammo u haqda ba’zi ko’rsatma va tartiblar berilgan. Namozning vaqti, miqdori 

hamda  ado  etish  tartiblari  hadislar  bilan  joriy  etilgan.  Bu  masalada  musulmonlar 

orasida har xilliklar mavjud bo’lib, ular negizida turli mazhab ta’limotlari shakllandi. 

Har  kuni  besh  vaqt:  bomdod  –  (tong  otishidan  kun  chiqquniga  qadar),  peshin  – 

(quyosh  tikkadan  oqqanidan  to  biron  narsaning  soyasi  o’z  bo’yiga  ikki  barobar 

kelguniga qadar), asr – (peshin vaqti chiqishi bilan to quyosh to’liq botgunga qadar), 

shom  –  (quyosh  to’liq  botganidan  ufqdagi  qizillik  yo’qolguniga  qadar),  xufton  – 

(shom vaqti chiqqanidan tong otguniga qadar) ado etiladi. 

Zakot.  Zakot  –  «poklash»  ma’nosini  bildiradi,  ya’ni  ehtiyojdan  tashqari  bo’lgan 

boylikning  qirqdan  bir  qismini  (1/40)  sadaqa  qilish.  Zakot  moli  zakot  miqdoriga 

yetgan  badavlat  kishilar  uchun  farz  etilgan.  Zakot  yetim-yesir,  beva-bechoralar, 

musofirlar,  qarzdorlar,  Alloh  yo’lida  yurganlar,  zakot  yig’uvchilarga  beriladi.  Zakot 

hijriy hisob bilan bir yil davomida ishlatilmay turgan yoki shaxsiy ehtiyojdan tashqari, 

xususiy  mulk  sifatida  foydalanilayotgan  mablag’dan  beriladi.  Zakot  vositasida 

jamiyat  kishilari  orasida  o’zaro  hurmat-e’tibor  ortib,  bir  muncha  tenglik  yuzaga 

keladi.  Bu  jamiyat  taraqqiyoti,  tinch  va  osudaligi  yo’lida  o’ziga  xos  ahamiyat  kasb 

etadi. 

---

 

 

81 

Ro’za.  Ro’za  –  yilda  bir  oy:  hijriy  qamariy  kalendarning  ramazon  oyi  davomida 

kunduz  kunlari  yeyish-ichish  va  jinsiy  aloqada  bo’lishdan  tiyilish.  Ro’za  Hijratning 

ikkinchi  yili  farz  bo’lgan.  Bu  ibodat  kasal  yo  safarda  bo’lgan  kishilardan  boshqa 

kunlarda tutib berish sharti bilan soqit qilinadi. Sababsiz ro’zani buzgan kishi boshqa 

kunda  tutib  berish  bilan  birgalikda,  uning  jazosi  sifatida  ikki  oy  paydar-pay  ro’za 

tutishi  lozim  bo’ladi.  Shuningdek,  ro’za  ramazondan  tashqari  oylarda  ham  tutilishi 

mumkin.  Masalan,  nafl  ro’za  yoki  qasamni  buzishdagi  kafforat  uchun  ham  ro’za 

tutiladi.  

Haj – qodir bo’lgan kishi uchun umrida bir marta Makka shahridagi Ka’bani ziyorat 

qilish  va  ushbu  ibodat  o’z  ichiga  oladigan  arkonlarni  ado  etishdan  iborat.  Haj  farz 

amallardan  hisoblansada,  O’rta  Osiyo  Arabistondan  uzoq  masofada  joylashganligi 

sababli  yuqorida  zikr  etilga  «qudrati  yetganlik»  sharti  ulamolar  tarafidan  kiritilgan. 

Haj zulhijja oyining 8 kunidan boshlanadi. Haj qilishning uch turi mavjud: «ifrod»  – 

faqat haj amallari bajariladi, «qiron» – haj va umra amallari oldinma-ketin bajariladi, 

«tamattu’» – avval umra qilinib, ehromdan chiqiladi va zulhijja oyining sakkizinchi 

kuni  ehromga  kirib,  haj  ruknlari  ado  qilinadi.  Hajning  farzi  uchta:  ehrom  bog’lab 

niyat qilmoq, Arafotda turmoq, Ka’bani tavof qilmoq. 

Islom  dinida  yuqorida  birinchi  rukn  sifatida  zikr  qilingan  imon  va  boshqa  e’tiqod 

masalalari  –  ilm  al-aqo’id  (ilohiyot)  ilmida  o’rganilsa,  keyingi  4  masala  –  ibodat 

masalalari boshqa ko’pgina savollar bilan ilm al-fiqh (diniy qonunshunoslik) doirasida 

bayon qilinadi va o’rganiladi.