Bajardi: Sattorov Zuhriddin

O‘zbekistonda yangi ta’lim tizimi

Eng samarali investitsiya — bu ta’limga qilingan investitsiyadir.

Chunki jamiyat taraqqiyotini, uning ertangi kunini yetuk malakali

kadrlar belgilab beradi. Ta’lim tizimini takomillashtirish —

ularning bilimini oshirish, sifat darajasini ko‘tarishdir.

So‘ngi yillarda ta’limga ajratilayotgan mablag‘ mamlakat yalpi

ichki mahsulotining (YIM) 10–12 foizini tashkil etib, davlat

byudjetining 35 foizidan ko‘proq qismini tashkil qilmoqda.

Ta’limning barcha bosqichlarida Davlat dasturlari amalga

oshirilib, yoshlarga puxta bilim olishlari uchun barcha shart-

sharoitlar yaratib berilmoqda.

---

Yurtimizda uzluksiz va uzviylik tamoyillariga tayangan ta’lim

tizimi yaratilgan bo‘lib, uning asosiy maqsadi jamiyatda ma’naviy

va intellektual salohiyatga ega bo‘lgan barkamol avlodni

tarbiyalash, davlatimizning ijtimoiy va ilmiy-texnik taraqqiyotini

takomillashtirish omili sifatida ishlab chiqarishning barqaror

rivojlanishini ta’minlashdan iboratdir. Jumladan O‘zbekiston

Respublikasining Konstitutsiyasining 41-moddasida ta’lim

sohasiga alohida to‘xtalib o‘tilgan: “Har kim bilim olish huquqiga

ega. Bepul umumiy ta’lim olish davlat tomonidan kafolatlanadi.

Maktab ishlari davlat nazoratidadir”.

Ta’limga oid davlat siyosatining asosiy tamoyillari sifatida uning

milliy g‘oyaga yo‘naltirilgani, ta’limning uzluksizligi, umumiy, o‘rta

maxsus, kasb-hunar ta’limining majburiyligi, o‘rta maxsus,

akademik litsey yoki kasb-hunar kollejida ta’lim olishda tanlash

erkinligi alohida ahamiyat kasb etadi.

Ta’lim siyosatining asosiy tamoyillari Yurtboshimiz tamonidan 12

(9+3) yillik bepul ta’lim tizimi joriy etilganligi, barcha bepul bilim

olishi, 9 yillik majburiy umumiy o‘rta ta’lim 7 ta tilda: o‘zbek,

qoraqalpoq, rus, qozoq, qirg‘iz, turkman va tojik tillarida bo‘lib,

uni tamomlagan yoshlar qiziqishlari bo‘yicha istagan o‘rta maxsus

ta’lim muassasasisini tanlashlari va o‘qishlarini keyingi bosqichda

davom ettirishlari mumkin. Iqtidorli yoshlar uchun umumiy

ta’limdan so‘ng keyingi bosqich o‘qishlarini akademik litseylarda

davom ettirishlari, bu esa yanada chuqurroq, keng ko‘lamda tahsil

olishlariga imkoniyat yaratib beradi.

Mamlakatimizda bugungi kunda 9733 ta umumta’lim mussasasi,

143 ta akademik litsey, 1414 ta kasb-hunar kolleji mavjud bo‘lib,

---

yoshlarning sifatli ta’lim olishlarida xizmat qilmoqdalar. Ularning

moddiy-texnik bazasi jahon standartlariga to‘la mos kelishi,

umumiy fanlar bo‘yicha nafaqat to‘liq bilimlar hajmini egallash,

ayni vaqtda ushbu o‘quv yurtlaridagi zamonaviy texnika va

texnologiyalarni o‘zlashtirish imkonini ham beradi. 2015-yil

ma’lumotlariga ko‘ra, hozirda maktablarda 4540 mingta,

akademik litseylarda 108.5 mingta, kasb-hunar kollejlarda esa

1451 mingta o‘g‘il-qizlar o‘z mutaxassisligi bo‘yicha taqsil

olmoqdalar.

Shu bilan bir qatorda, yoshlarning kasbga bo‘lgan ehtiyojini

jamiyat va iqtisodiyotning manfaatlariga moslashtirishning eng

muhim mexanizmi bo‘lgan bakalavriatning milliy ta’lim tizimimiz

va modelimizga kirib kelishi mazkur sohadagi islohotlar orasida

alohida o‘rin tutadi. Malakali kadrlarni tayyorlash va ularni yetuk

mutaxassis kadr qilib tayyorlashda oliy o‘quv yurtlarining o‘rni

beqiyosdir. 2012 yil da oliy ta’lim muassasalarini soni 64 ta bo‘lib,

bu ko‘rsatkich bugungi kunga kelib 68 tani tashkil etadi. Unda

taqsil oladigan yoshlar soni esa 261.3 ming kishini tashkil etadi.

Yurtimizda aholining qariyb 60 foizini 30 yoshgacha bo‘lgan

yoshlar tashkil etishini hisobga oladigan bo‘lsak, ayni ularning 72

foizi maktabgacha ta’lim, umumiy o‘rta ta’lim, litsey, kollej va

universitetlarda taqsil olmoqdalar. Bu esa ta’lim sohasida amalga

oshirilayotgan islohotlarning roli va ahamiyati o‘z-o‘zidan

tushunarli va ravshan bo‘ladi.

Hech kimga sir emaski, ta’lim sohasi kun sayin rivojlanib

bormoqda. Kechagi ilg‘or texnologiyalarni ham bugungi kunda fan

tan olmaydigan darajada shahdam qadamalar bilan olg‘a

---

bormoqda. Bu borada jahon tan olgan ta’lim maskanlarining o‘rni

beqiyosdir. Bugungi kunda O‘zbekiston yoshlari ham ana shunday

xorijiy universitetlarda ta’lim olayotgani ko‘zni quvontiradi. Ular

egallgan bilimlar yurtning ravnaqi, kelajak poydevori bo‘lib xizmat

qilmoqda.

O‘zbekiston mustaqillikga erishgan so‘ng, ta’lim sohasini isloh

qilish, yangi ta’lim maskanlarini barpo etish, xususan, xorijiy

davalatlar universitetlarining filliallari yurtimizda ochilishi, bu

borada qilingan ishlarning yorqin namunasi bo‘ldi desak hech

ham mubolag‘a bo‘lmagan bo‘ladi. Bu oliy o‘quv yurtlarida,

iqtidorli, salohiyatli, Yurtboshimiz aytganidek kuchli, aqlli, hech

kimdan kam bo‘lmagan yoshlar tahsil olmoqda.

O‘zbekistonda faoliyat yuritayotgan ko‘plab oliygohlar, dunyoning

kuchli universitetlari bilan shubhasiz raqobatlasha oladi. Moddiy

texnik bazasi mustahkam, xalqaro standartlarga javob bera

oladigan universitetlar mavjud. Garvard, Cambridge, Oxford

universitetlari, bir necha yillardan beri kuchli universitetlar

ro‘yhatidan eng yuqori o‘rinlarni band qilib kelmoqda. Sababi bu

universitetlar qariyb 10 asrdan beri faoliyat yuritib kelayotgan

bo‘lib, ular asrlar davomida erishgan yutuqlariga bizning navqiron

O‘zbekistonimiz samarali olib borilayotgan islohatlar natijasida

qisqa 24 yil ichida erishga muvaffaq bo‘lmoqda. Ishonchimiz

komilki, O‘zbekistonning ta’lim sohasi, dunyoning manaman

degan o‘quv dargohlari bilan bemalol bellasha oladigan darajaga

chiqadi.

Bakalavr darajasini olgan yosh mutaxassislar o‘zlarini yo‘nalishlari

bo‘yicha magistraturada o‘qishlarini davom ettirish imkoniga ega

---

bo‘lib, aniq mutaxassislik bo‘yicha fundamental va amaliy

bilimlarni yanada chuqurroq o‘rganishlari, mutaxassisligi bo‘yicha

ilmiy ish qilishlari mumkin. Bugungi kunda Respublikamiz oliy

o‘quv yurtlarining kamida 40 foizida magistratura yo‘nalishi

bo‘yicha faoliyat yuritib kelmoqda.

Avvalo, oliy ta’lim tizimida yetuk bakalavr va magistrlarning

yetishib chiqishi, ularning mehnat bozorida egallayotgan o‘rni —

ta’lim va real amaliyot o‘rtasidagi aloqolarning mavjudligi

mamlakatda bu borada amalga oshirilayotgan ishlarning besamar

emasligidan dalolat beradi.

Ta’lim sifatini oshirish, unda yetishib chiqayotgan yosh

mutaxassislarni tayyorlashning talablari davlat ta’lim

standartlariga to‘la mos kelib, uzluksiz ravishda maxsus davlat

idorasi, Vazirlar Mahkamasi qoshidagi Davlat test markazi

tomonidan qat’iy nazorat qilib boriladi. Barcha ta’lim

muassasalarida berilayotgan ta’lim sifati va yaratilyotgan shart-

sharoitlar davlat ta’lim standartlariga javob berishi monitoringi

Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tamonidan muntazam olib

borilib, bu borada ta’lim muassasalariga tegishli ilmiy-uslubiy,

moliyaviy-texnik va tashkiliy yordam ko‘rsatib kelinmoqda.

Shu o‘rinda ta’kidlash lozimki, ta’lim tizimining ustuvor

vazifalaridan biri avvalo jamiyatning yosh avlodining dunyo

qarashini, ularning ijtimoiy faolligini oshirish bilan bir qatorda,

malakali kadrlarga bo‘lgan talabni samarali qondirishdan

iboratdir.

---

Yurtimizda ta’lim sohasida bosqichma-bosqich amalga

oshirilayotgan islohotlar 2012 yil 16–17 fevralda Toshkentda

o‘tkazilgan «Yuksak bilimli va intellektual rivojlangan avlodni

tarbiyalash — mamlakatni barqaror taraqqiy ettirish va

modernizatsiya qilishning eng muhim sharti» mavzusidagi xalqaro

anjumanda dunyoning eng ilg‘or ta’lim tizimlari va muassasalari

vakillari tomonidan chuqur e’tirof etildi. Konferensiyada

O‘zbekistonning ta’lim tizimi, jumladan, qishloqlarda ham bolalar

va yoshlarning barcha bosqichlarda bepul umumiy ta’limi va o‘rta-

maxsus kasb-hunar ta’limi olish joriy etilganligi xorijiy

mutahassislar tomonidan yuksak baholandi. Dunyoning nufuzli

oliy ta’lim muassasalaridan kelgan vakillar ham miliy ta’lim

tizimimizni namuna sifatida tan oldi va bir qator davlatlar uchun

o‘rnak bo‘la olishini ta’kidlandi. Mamlakatimizda ta’lim sohasidagi

islohotlarga berilgan bunday yuksak baho, albatta, O‘zbekistonda

yashovchi har bir insonni qalbida g‘urur uyg‘otadi va shu bilan

birga, zimmamizga katta mas’uliyatni ham yuklaydi. Oldimizda

turgan eng muhim masala — erishilgan yutuqlarni yanada

mustahkamlash, yaratilgan shart-sharoitga mos ravishda

ta’limning sifati, tizimning samaradorligi va «ta’lim — fan — ishlab

chiqarish» zanjirining mustahkamligiga erishishdan iboratdir.

(Manba: m.mfa.uz)

Bugungi kunda har qanday mamlakatning jahon bozorida

raqobatbardoshligi nafaqat tabiiy resurslarning mavjudligi, balki

birinchi navbatda, zamonaviy yangilanib turgan texnologiyalarni

o‘zlashtirishga qodir yuksak bilimli va malakali kadrlarga

bog‘liqdir. Bosh qomusimiz esa ana shu yuksak axloqli, zamonaviy

bilim va ko‘nikmaga ega kadrlarni tayyorlashning huquqiy kafolati

bo‘lib hisoblanadi.

---