1.2 Koordinatalar bo’yicha tushish usuli
Bu usul to‟g‟ri usullar gruppasiga kiradi va bir o‟lchovli optimallashtirish
algoritmini ko‟p martalab qo‟llashga asoslangan.
Usulning strategiyasi- funksiyaning minimum nuqtasiga biron koordinatasi
bo‟yecha qolganlarining qiymatlari o‟zgarmagan holda sekin- asta yaqinlashishdan
iborat. Usulning algoritmini batafsil ko‟rib chiqamiz.
- o'lchovli fazoda
koordinatali
nuqta berilgan
bo‟lsin. Bu nuqta
funksiyaning minimum nuqtasiga boshlang‟ich
yaqinlashish
nuqtasi
bo‟ladi. -birinchi
koordinatadan
boshqa
barcha
koordinatalarni fiksirlaymiz: U holda
bir o‟lchovli
funksiyani hosil qilamiz. Bu
funksiya uchun bir o‟lchovli optimallashtirish
masalasini yechamiz va minimumga birinchi yaqinlashuvchi nuqtaning birinchi
koordinatasini topamiz. Endi
koordinatadan boshqa barcha koordinatalarni
fiksirlaymizva
funksiya
uchun bir o‟lchovli
optimallashtirish
masalasini
yechamiz.
Natijada
minimumga
birinchi
yaqinlashishning
ikkinchi koordinatasini topamiz.
Bu jarayonni ketma-ket davom ettirib,
birinchi yaqinlashishning barcha
koordinatalarini topamiz. Shu bilan algoritmning birinchi
iteratsiyasi tugaydi. Algoritmning ikkinchi va keyingi iteratsiyalari ham xuddi
shunday hosil qilinadi. Iteratsion jarayonning to‟xtash qoidasi va
nomerli 2
ta ketma-ket iteratsiyada topilgan nuqtalarning yaqinlik shartidan topiladi:
bu yerda -hisoblash aniqligini xarakterlovchi kichik miqdor.
Bir o‟lchovli optimallashtirish masalasi koordinata bo‟yicha tushish
metodlaridan biri bilan, masalan ketma-ket parabolik interpolyatsiyalash metodi
yoki oltin kesim metodi bilan yechilishi mumkin.
Ikki o‟zgaruvchili funksiyani minimalashtirishda qaralayotgan usulni osongina
geometrik talqin qilish mumkin.Bu holda
funksiya ikki o‟lchovli fazoda
biror sirtni ifodalaydi.1-chizmada bu sirtning sath chiziqlari
ifodalangan.
1-chizma.Koordinata bo’yicha tushishning geometrik talqini.
Minimallashtirish jarayoni quyidagicha bajariladi.
nuqta boshlang‟ich
yaqinlashishni bildiradi. Avval
o‟qqa parallel harakatlanadi (
koordinata
bo‟yichatushish), so‟ngra
o‟qqa parallel harakat qilinadi (
koordinata
bo‟yicha tushish) va birinchi yaqinlashish nuqtasi
ga kelamiz. Ikkinchi
itrratsiyada yana 2 ta koordinata bo‟yicha tushish yordamida
ikkinchi
yaqinlashish nuqtasiga kelamiz va h.k.
Bayon qilingan iteratsiya jarayonining yaqinlashish jarayoni muhimdir. Bu
savolning javobi maqsad funksiyasining aniq ko‟rinishiga va boshlang‟ich
yaqinlashishini
qulay tanlashga bog‟liq. Silliq funksiyalar uchun lokal
minimumning atrofidagi boshlang‟ich yaqinlashishda
… ketma-
ketlik optimal nuqtaga yaqinlashadi. Biroq bu yerda ham usulni qo‟llash “jar”lar
borligi uchun qiyinlashadi. “Jar”lar sath chiziqlarni taxminan ellips shaklida
bo‟lgan chuqurliklardan iborat bo‟ladi. “Jar”lar mavjud bo‟lganda tushish
traiktoriyasi kichik qadamli egri-bugri siniq chiziqdan iborat bo‟lib, natijada
tushish tezligi sezilarli darajada sekinlashadi. Algoritm hisoblash samaradorligini
yo‟qotadi. “Jar”ga ega bo‟lgan maqsad funksiyasiga xarakterli misol qilib
Rozenbrok funksiyasini olishimiz mumkin:
+100
, (2)
bu
funksiyadan
optimallashtirishning
algoritmini
tekshirishda
tez-tez
foydalanishadi. Koordinata bo‟yicha tushish usulini maqsad funksiyasining sath
chiziqlari sinishga ega bo‟lgan hollarda mutlaqo qo‟llab bo‟lmaydi. Bunga
quyidagi funksiya misol bo‟la oladi
Uning siniq chiziqlari 2-chizmada berilgan.
2-chizma.Sath chizig’ining sinishi.
Koordinata bo‟yicha tushish usuli uchun sinish nuqtalari boshi berk nuqtalar
bo‟ladi, ya‟ni bu nuqtalardan koordinata o‟qlariga parallel ravishda harakat qilish
mumkin
emas.2-chizmadan
ko‟rinadiki,
bu
paytda
sinish
nuqtalarini
birlashtiruvchi chiziq – sinish chizig‟i bo‟ylab harakat minimum nuqtasiga eng tez
olib keladi. Sinish chizig‟ining bu xossasidan ko‟p o‟lchovli optimallashtirishning
ko‟pgina usullarida,jumladan Xuk-Devis va Rozenbrokning konfiguratsiyalar
usulida foydalanishadi.
Koordinata bo‟yicha tushish usulining yutug‟i shundaki, u bir o‟lchovli
optimallashtirishning sodda algoritmlarini qo‟llash imkonini beradi, kamchiligi –
yaqinlashishning sekinligidir.Shuning uchun ham bu usuldan masalani yechishning
dastlabki bosqichida foydalaniladi, so‟ngra murakkab lekin tezroq usullarga
o‟tiilaidi.
Do'stlaringiz bilan baham: |