Mexanik va elektromagnit tebranishlarning qiyosiy xarakteristikasi

Majburiy   tebranishlarning   umumiy  qonuniyatlari:  Majburiy   

tebranishlar   mexanik    yoki   elektromagnitik    bo'lishi   mumkin. Ammo, 

tabiati   har   xil  bo'lishiga   qaramay,   ular   bir  xil umumiy qonuniyatlarga  

ega.   Ana   shu    qonuniyatlardan   ayrimlarini   ko'raylik.  

1.  Majburiy  tebranishlar  chastotasi.  Bizga  ma'lumki,  erkin  va 

avtotebranishlar 

chastotasi 

tebranish 

sistemasining 

parametrlari 

bilan 

aniqlanadi. 

Majburiy  tebranishlar  chastotasi  nimaga  va  qanday  bog'langanligini 

aniqlaymiz.    Buning    uchun    2.12-rasmda  tasvirlangan    qurilmani  yig'amiz. 

Kulisaning  tebranishlari  chastotasini,  demak, majbur etuvchi kuch chastotasini  

o'zgartirib,  majburiy tebranishlar chastotasi  ham  o'zgarishini ko'ramiz:  majbur  

etuvchi kuch  chastotasi  ortsa, 

 

2.12-rasm 

 

2.13-rasm 

---

Majburiy  tebranishlar chastotasi  ham ortadi,  va  aksincha,  Tebranuvchi  jism 

massasini  yoki  prujina  qattiqligini  o'zgartirib,  tajribani qaytarsak,  majburiy 

tebranishlar    chastotasi,    erkin    tebranishlardagi      kabi      tebranish    

sistemasining    parametrlariga   emas,   balki   bu   holda   ham majbur etuvchi 

kuch   chastotasiga   bog'liqligi   aniqlanadi. 

Tebranish      konturini      o'zgaruvchi      chastota  generatoriga    ulaymiz. 

Tebranish    konturidagi  va    majbur  etuvchi      EYK      generatoridagi   

tebranishlarni  kuzatish  maqsadida  zanjirga  qo'shnurli  ossillografni  ulaymiz 

(2.13-rasm).  Ossillografning  o'ng  klemmalariga    majbur  etuvchi  kuchlanish 

manbayidan,  chap  klemmalariga  esa tebranish konturidan kuchlanish beramiz.  

Ossillogrammalarni    taqqoslab,  majburiy    tebranishlar    chastotasi  majbur 

etuvchi kuchlanish chastotasiga  tengligini  ko'ramiz (ossillograf ekraniga bir xil 

sondagi  do'ngliklar  va    chuqurliklar    joylashadi).    Majbur  etuvchi    kuchlanish  

chastotasi  o'zgarsa,   majburiy   tebranishlar   chastotasi ham  o'zgaradi.