Al-xorazimiy nomidagi urganch davlat universiteti



Download 1,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet109/113
Sana31.12.2021
Hajmi1,54 Mb.
#205383
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   113
Bog'liq
xorazmshohlar - anushteginlar davlatining mamuriy va saroy boshqaruv tizimi unvonlar va mansablar

Буниёдов  З. 
Ануштагин  -   Хоразмшохлар  давлати  (1097-1231)  (Ахмад  Ашраф  ва  Махкам  Махмуд 
таржимаси).  Т.:  F.Fулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти.  1998.  -Б.122.
190 Бартольд В.В. Туркестан  эпоху монгольского нашествия.  -  С,  421.
106


bo’lgan jangda Jaloliddin bir qancha hujumdan keyin go’yo qochgan,  dushman esa 
quvlagan.  Natijada  dushman  pistirmaga  tushgan.  Jaloliddin  mo’g’ullar  bilan 
bo’lgan janglarda ham pistirma qo’ygan.
Jaloliddin jangning bosqin  shaklini  ko’proq Hindistonda  qo’llagan.  Bunda 
har holda askarlarning soni kam bo’lganligi,  sur’at bilan harakat qilish va to’satdan 
hujum o’z rolini o’ynagan bo’lishi mumkin.
Dushman  qo’shini  bilan ro’para kelgan  sulton dushmanning kuch-quvvati, 
uning  armiyasi  qanday  tashkil  topganini  yaxshi  o’rganar  va  quvvatini  diplomatik 
yo’llar  bilan  parchalashga  harakat  qilar  edi.  Masalan,  gurjilar  bilan  bo’lgan 
janglardan  birida  dushman  safida  qipchoqlar  borligini  bilgach,  sulton  ularga  non- 
tuz191  yubordi. Natijada qipchoqlar jang maydonini tashlab ketdilar.
Xorazmliklar  qamal paytlari  manjanaq,  devor teshar  qurollar va neft moyi 
ishlatgan.  Qamal  uzoq  davom  etgudek  bo’lsa,  sulton  o’z  qo’shinlarini  qal’a 
atrofiga doira shaklida joylashtirar,  shahar atrofida uylar qurdirardi.
G’alabadan  so’ng  sultonning  «fathnoma»si  yozilib,  barcha  hududlarga 
tarqatilardi.
Xulosa qilib  aytish mumkinki,  XII asr oxiri va XIII asr boshlarida Xorazm 
saljuqiylar  hukmronligidan  qutulib,  mustaqil  va  qudratli  davlat  sifatida  140  yil 
davomida,  ya’ni  mo’g’ullar  istilosiga  qadar  gullab-yashnagan  edi.  SHu  davrlarda 
(1097-1331)  hukmronlik  qilgan  Anushtagin  avlodi  bo’lgan  Xorazmshohlarni 
V.V.Bartold “Eng porloq sulola” deb atagan edi.
Anushteginiylar  davrida  davlat  mansablari  ma’muriy,  diniy  va  harbiy 
lavozimlarga bo’linar edi.  Bu vazifalarni bajaruvchilarga davlat tomonidan tegishli 
maosh  va  mukofotlar  berilgan.  Xorazmshohlar  davlatida  Buyuk  Devon  hukumat 
idorasining  eng  oliy  organi  bo’lgan.  Davlatda  moliya  -   soliq,  harbiy  va  boshqa 
mahkamalar juda muntazam amal qilardilar.
Vazir,  sohibi devon (vazirdan keyingi oliy mansab) mansablari bo’lgan.
191  Нон-туз хакки.  Урта Осиёда мавжуд булган одатдир.  Тантилик ва яхшилик рамзидир.  Юкорида 
курганимиздек, Жалолиддин Хоразмшох гуржилар кушини таркибида булган кипчокларга нон-туз 
юборган ва улар жанг майдонини тарк этганлар.
107


Lavozimning  ahamiyati,  mavqeiga  ko’ra  quyidagi  devonlar  mavjud 
bo’lgan:  Devoni insho, devoni istifo, devoni ishraf,  devoni arz va devoni nazar.
Shuningdek,  Xorazmshohlar  davlatida  viloyat 
tashkiloti  ham  bo’lib, 
viloyatlarga  noib  va  vazirlar  hokim  etib  tayinlangan.  Vazir  viloyatning  eng 
vakolatli boshlig’i bo’lgan.
Xorazmshohlarning  harbiy  tashkiloti  ham  saroy  va  hukumat  tashkiloti 
singari  saljuqiylarnikiga  o’xshash bo’lgan.  Armiya  qo’mondonlarining rutbalarida 
Alouddin Muhammad davridan boshlab bir qancha o’zgarishlar qilingan.  Jaloliddin 
Xorazmshoh davrida ham  sulton Alouddin Muhammad davriga nisbatan armiyaga 
bir qator o’zgartirishlar kiritildi.
Xorazmshohlar  davrida  qo’shinga  oid  boshqaruv  ishlari  bilan  Buyuk 
devonning bo’limi -  devoni arz shug’ullangan.
Ba’zi katta viloyatlarda mahalliy harbiy boshqarmalar ham bor edi.
Qo’shinda  xizmat  qilgan  harbiylarning  hammasi  ma’lum  qiymatdagi 
iqto’larga ega bo’lishgan.
Iqto  egalaridan  tashkil  topgan  suvoriylar  Xorazmshohlar  davlatining  turli 
tomonlariga yerlashgandi.  Ular viloyat askarlarini tashkil etgan.
Bundan tashqari hukmdorning gvardiyasi ham mavjud edi.
Jaloliddin  davrida  viloyat  armiyasini  tashkil  etgan  unsurlarda  ba’zi 
o’zgarishlar  qilindi.  Uning  davrida  viloyat  qo’shinlarining  ayrim  qismlari 
turkmanlardan tashkil topdi.

Download 1,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   113




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish