To sh k en t davlat yu ridik in stitu ti

2. Zarar yetkazishdan kelib chiqadigan majburiyatlar bo‘yicha 
javobgarlik asoslari
Zarar  yetkazishdan  kelib  chiqadigan  javobgarlikni  belgilaydigan 
yuridik  manbalar  FKning  985-1022-moddalari  va  boshqa  ba’zi  maxsus 
huquqiy  hujjatlardan  iborat.  Mazkur  masalaga  oid  bir  qancha  normalar 
xodimlaming 
ish 
bilan 
bog‘liq  holda 
shikastlanganliklari 
yoki 
salomatliklariga  boshqacha  tarzda  zarar  yetkazilganda  zaraming  ish 
bemvchi tomonidan to'lanishi haqidagi qoidalar 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Vazirlar  Mahkamasining  2005'yil  11-fevraldagi  60-sonli  Qarori  bilan 
tasdiqlangan  “Xodimlarga  ulaming  mehnat  vazifalarini  bajarish  bilan 
bog‘liq  holda  jarohatlanishi,  kasb  kasalliklariga  chalinishi  yoki 
salomatlikning boshqa xil  shikastlanishi  tufayli yetkazilgan  zarami to'lash 
Qoidalari”1da belgilangan.
Zarar  yetkazganlik  uchun  vujudga  keladigan  majburiyatlar 
to‘g ‘risidagi  qonun  normalarini  tatbiq  etishda  bunday  munosabatlami 
huquqning  boshqa bir  qator  institutlari  bilan  tartibga  solinadigan  ijtimoiy 
munosabatlardan ajrata bilish lozim.
Mulkka  bo'lgan  huquq  buzilgan  taqdirda  ba’zan  fuqarolik 
huquqining  qaysi  instituti  qoidalari  bilan  masalani  hal  qilish  to ‘g ‘risida 
(vindikatsion  da’vo  bo'yicha  huquqni  himoya  qilinishi  yoki  yetkazilgan 
zarami to‘latish  to‘g'risidagi majburiyat huquqi qoidalari bo'yicha himoya 
qilish) gi masala vujudga keladi.
Agar  birovning  mulkiy  huquqini  buzish  natijasida  mulk  egasi 
qo'lidan  chiqqan  bo'lsa,  va  uni  FKning  228-232-moddalariga  asosan 
natura  shaklida  uchinchi  shaxsdan  talab  qilish  imkoniyati  yo'qotilmagan 
bo'lsa,  bu  hollarda  shartnomalardan  tashqari  vujudga  keladigan 
javobgarlikni  tartibga  soladigan  qoidalar  (FKning  985-1022-moddalari) 
qo'llanilmaydi.  Huquqshunos  olimlar tomonidan  fuqarolik qonunchiligida 
zarar  yetkazishdan  vujudga  keladigan  majburiyatlami  umumiy  asoslari 
atroflicha  o'rganilib  chiqilib  bir  qator  shartlar  bo'lishligi  ko'rsatilgan. 
Birinchidan, mulkiy  zaraming bo'lishi, ikkinchidan, zarar yetkazuvchining 
xatti-harakati  qonunga  xilof bo'lishi,  uchinchidan,  qonunga  xilof  harakat 
bilan  zarar  o'rtasida  sababiy  bog'lanish  bo'lishi,  to'rtinchidan,  zarar 
yetkazgan shaxsning aybi bo'lishi talab qilinadi2.
1 //O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2005 yil, 5-6-son, 35-modda.
2 SayfuJlaev F. O ’zbekiston SSRning Grajdanlik huquqi.  Darslik.  2-qism,  -Toshkenl: O’qituvehi,  1988. 202-b,

---