остида рационализм билан кдзик,а бошлади. Динни у жахолат
махсули, диндорларнинг уйдирмалари, деб билди. Сукротни
дин курбони булганлиги х,акида фикр юритди. Лекин унинг
рационализм билан кизикиши хаётининг кейинги даврларида
кон-конига сингмай, ундан йирокдашади. Уни инсоннинг ички
туйгулари, кечинмалари, рухий
холатларини урганиш камраб
олган эди. 18 ёшида у гимназияни аъло бахолар билан тамомлаб,
Тюбинген илохиёт институтига укишга киради. Институтда була-
жак файласуф илохиёт сохасида мутахассис булиб етишишни,
кейинчалик пастерлик лавозимида ишлашни орзу килган. Лекин
факультетда хукм сурган фалсафий мухит уни фалсафа томонига
овдирган. Бир томондан, Кантнинг залворли фалсафий таъли
моти, иккинчи томондан, Землернинг даврнинг услубий скеп
тик холатини танкиди, тафаккурий билимларнинг ривожи, шак-
шубхасиз, уни черков ва ортодоксал протестантизм билан ало-
кани узишга олиб келди. Агар Гегель урганган поэтизм уни
давлатга ва бюрократияга булган муносабатини узгартирган булса,
рационализм эса уз диккдт-эътиборини асосан унинг таълимо-
тининг догматик томонига таъсир утказган. Шунингдек, унинг
илохиёт борасидаги таълимоти етти йил давомида (1788—1795
йиллар) унга канчалик буюк натижалар келтирганлигини кури-
шимиз мумкин.
Албатта, дастлабки даврда илохиёт буйича олган таълими уни
итоаткор
талаба килиб, хар кандай булар-булмас адабиётларни
мутолаа килмасликка, уларга таянмасликка даъват этган булса-
да, лекин ана шу илохий таълим Гегел канотларининг ёйилиши-
га катта ёрдам берди. Талабалик йилларида Гегель Вольтер, Жан
Жак Руссоларнинг асарларини мутолаа килган. Уларнинг ижти-
моий-сиёсий карашлари ёш файласуфда катта кизикиш уйготган.
Университетда 5 йил таълим олгач у, илохиёт буйича номзодлик
даражасини олиш учун имтихон топширади. Кейинчалик Берн
шахрида у уй укитувчиси булиб, Граф Штегер Фон Чуг фарзанд
ларига даре берган. Гегель 7 йил (1793— 1800 )гача уй-оила
укдтувчиси булиб ишлади. Бу укитувчилик фаолиятидан нолиб, у
фалсафада юз бераётган янгиликлардан, сиёсатдаги янгиликлар-
дан анча узилган эди. Кейинчалик Гегель фалсафий масалалар
билан шугуллана бошлади. Айникса, у купрок мантик, тарих,
тарих фалсафаси, диалектика масалалари
билан шугулланишни
хуш курар эди. 1799 йилнинг 15 январида отаси вафот этади. Отаси
вафотидан сунг ундан колган мерос туфайли даре беришни
ташлаб, кафедра профессори сифатида ишлашга карор килади.
30 ёшида эски дусти Иена университетининг профессори Шел
лингнинг таклифига биноан Йена шахрига кучиб келади. Йена
шахридаги хаёти анча маровуш ва мазмунли утган. У узининг
Хамфикр дустлари Фихте, Щеллинглар билан тез-тез фалсафий
сухбатлар куриб турар эди. Уша даврда романтизм кенг ривож
ланган эди. Романтизмнинг кузга куринган вакиллари Шиллер,
Гётелар файласуфнинг табиатга ва жамиятга булган карашларида
илхом манбаи булиб хизмат килган.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Фихте ва Шеллингларнинг «мен» ва «мен эмас» гоялар и
кейинчалик Гегель фалсафасига катта таъсир угказган эди. Йена
университетидаги педагогик ва илмий фаолият бошка универси-
тетлардаги \аётдан анча фарк, к,илар эди. Бу университетдаги
аклий хаёт анча говори турар эди. Бу ерда фалсафа асосан аклий
Хаётга катта эътибор берган. Аник, фанлар эса,
гарчанд табиат-
шунослик фанида катта кашфиётлар юз беришига карамай, у
иккинчи планда турарди. Гегель Йенага узининг хонаки фалса
фий тизими билан келиб, уни бу ерда амалга оширишга барча
шароитлар борлигидан кувонди. У дастлаб ваъзлар укиш учун уз
диссертациясини химоя килади. Гегель Шеллинг фалсафасини
«бизнинг фалсафамиз», — деб айтади. Бу фалсафани химоя
килиш йулида дустлар бахсий журнал чоп эта бошлаган эди.
Шеллинг Гегелни узининг содик дусти деб билиб, журнални
чоп этишдаги барча кора ишларни унга топшириб куяди. Лекин
Шеллинг узининг фалсафий тизими ёнида янги кудратли ил-
мий-фалсафий тизимнинг юзага келаётганлигини сезмади. Ке
йинчалик Гегель яратган фалсафий тизим бутун Герман иядаги
илм ахлини уз кудрати билан лол колдирган эди.
Кейинчалик бу
икки дуст уртасида фалсафий эътикод буйича ихтилофлар юзага
келиб, бу вазият уларни бир-бирига душманлик кайфиятига
олиб келди. Бу икки дуст уртасидаги ким биринчиликни олиши
борасидаги ракобатда Гегель голиб чикади. Гегель уз даврининг
маънавий отаси деб танилди.
Do'stlaringiz bilan baham: