Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc



Download 2,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet36/606
Sana31.12.2021
Hajmi2,53 Mb.
#200849
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   606
Bog'liq
fNbuAJ1vbh5eky7cXe5usiAgWjSR9DtnZOAnkVDu

Omilli tahlil metodikasi 

 

Korxonalar xo‘jalik faoliyatidagi barcha hodisa va jarayonlar o‘zaro 

aloqador,  o‘zaro  bog‘liq  va  o‘zaro  shartlangandir.  Ular  bir-biri  bilan 

o‘zaro  bevosita  yoki  bilvosita  bog‘liq  bo‘ladi.  Masalan,  operatsion 

faoliyatidan  foyda  hajmi  mahsulotlar  birligi  narxi  va  tannarxiga,  savdo 

hajmi  va  strukturasiga  bog‘liq.  Barcha  boshqa  omillar  ushbu 

ko‘rsatkichga bilvosita ta’sir qiladi. 

Tahlilda har bir hodisani sabab sifatida ham, natija sifatida ham ko‘-

rib  chiqish  mumkin.  Masalan,  mehnat  unumdorligini,  bir  tomondan, 

mahsulot ishlab chiqarish hajmi o‘zgarishi sababi, uning tannarxi dara-

jasi  sifatida,  boshqa  tomondan  esa  –  ishlab  chiqarishni  mexanizatsiya-

lash  va  avtomatlashtirish  darajasi  o‘zgarishi  natijasi,  mehnatni  tashkil 

qilish takomillashtirilishi va boshqalar tarzida ko‘rib chiqish mumkin. 

Har bir natijaviy ko‘rsatkich ko‘p sonli omillarga bog‘liq. Natijaviy 

ko‘rsatkich  kattaligiga  omillar  ta’siri  qanchalik  batafsil  tadqiq  qilinsa, 

tahlil  natijalari  va  korxonalar  mehnat  sifatini  baholash  shunchalik  aniq 

bo‘ladi.  Shuning  uchun  xo‘jalik  faoliyati  tahlilida  o‘rganilayotgan 

iqtisodiy ko‘rsatkichlar kattaligiga omillar ta’sirini o‘rganish va o‘lchash 

muhim  metodologik  masala  hisoblanadi.  Omillarni  chuqur  va  har 



 

56

tomonlama o‘rganmasdan faoliyat natijalari haqida asoslangan xulosalar 



qilish,  ishlab  chiqarish  rezervlarini  aniqlash,  reja  va  boshqaruv 

qarorlarini asoslash mumkin emas.  

Omilli tahlil – bu natijaviy ko‘rsatkichlar darajasiga omillar ta’sirini 

kompleks hamda tizimli tadqiq qilish jarayonidir. 

 

 

Omilli tahlil 



turlari 

 

1. Determinatsiyalangan va stoxastik 



2. To‘g‘ri va teskari 

3. Bir darajali va ko‘p darajali 

4. Statik va dinamik 

 

5. Retrospektiv va istiqbolli 



 (prognoz) 

 

4-chizma. Omilli tahlil turlari. 

 

Determinatsiyalashgan  omilli  tahlil  -  natijaviy  ko‘rsatkichlar  bilan 



aloqasi funksional tavsif kasb etuvchi omillar tadqiq metodikasini o‘zida 

aks  ettiradi.  Stoxastik  tahlil  esa  natijaviy  ko‘rsatkich  bilan  aloqasi, 

funksionaldan farqli ravishda, noto‘liq, ehtimoliy (korrelatsion) hisobla-

nuvchi  omillar  ta’sirini  o‘rganadi.  Agar  argument  o‘zgarishiga  funk-

sional (to‘liq) bog‘liqlikda doimo funksiyalarning mutanosiblikda o‘zga-

rishi  sodir  bo‘lsa,  u  holda  argument  o‘zgarishining  stoxastik  aloqasida 

ushbu ko‘rsatkichni aniqlovchi boshqa omillar uyg‘unligiga bog‘liqlikda 

funksiyalar  o‘sishining  bir  nechta  qiymatini  berishi  mumkin.  Masalan, 

mehnat  unumdorligi  ayni  bir  xil  darajali  fond  bilan  qurollangan  turli 

korxonalarda  bir  xil  bo‘lmasligi  mumkin.  Bu  natijaviy  ko‘rsatkichga 

ta’sir qiluvchi boshqa omillarning maqbul uyg‘unligiga bog‘liq. 

Tadqiqot  metodikasi  bo‘yicha  to‘g‘ri  va  teskari  omilli  tahlil  farq-

lanadi.  To‘g‘ri  omilli  tahlil  deduktiv  usulda  –  umumiydan  xususiyga 

tomon amalga oshiriladi. U o‘rganilayotgan natijaviy ko‘rsatkich kattali-

gini  shakllantiruvchi  omillarni  kompleks  tadqiq  qilish  maqsadida  olib 

boriladi.  Teskari  omilli  tahlil  sabab-oqibat  aloqalarini  mantiqiy  induk-

siya  usuli  bilan  tadqiq  qiladi  –  xususiy,  alohida  omillardan  umumiyga, 

sababdan oqibatga. Ko‘plab natijaviy ko‘rsatkichlarning o‘rganilayotgan 

omil o‘zgarishiga ta’sirchanlik darajasini baholashga imkon beradi. 

Omillarni detallashtirish darajasiga  ko‘ra tahlil bir darajali va ko‘p 




 

57

darajali bo‘lishi mumkin. Birinchi shakli omillarning faqat bir darajasini 



(bir  pog‘onani),  ularning  tarkibiy  qismlar  bo‘yicha  detallashtirmasdan 

tadqiq qilish uchun foydalaniladi, masalan, Y = a*v. Ko‘p darajali omilli 

tahlilda  omillarning  mohiyatini  o‘rganish  maqsadida  ularlarning  a  va  v 

tarkibiy elementlariga nisbatan detallashtirishga olib boriladi. Omillarni 

detallashtirish  kelgusida  ham  davom  ettirilishi  mumkin.  Ushbu  holatda 

tobelanishning turli darajalariga ega omillar ta’siri o‘rganiladi. 

O‘rganilayotgan  hodisalar  holat  belgisiga  ko‘ra  statik  va  dinamik 

omilli  tahlil  farqlanadi.  Statik  tahlil  muayyan  sanaga  natijaviy  ko‘rsat-

kichlarga omillarning ta’sirini o‘rganishda qo‘llaniladi. Boshqa ko‘rinish 

sabab-oqibat  aloqalarini  dinamikada  tadqiq  qilish  metodikasini  o‘zida 

aks  ettiradi,  va  nihoat,  vaqt  belgisi  bo‘yicha  omilli  tahlil  retrospektiv 

bo‘lishi mumkin, u o‘tgan davr va istiqbol uchun xo‘jalik faoliyati nati-

jalaridagi  o‘zgarishlar  sababini  o‘rganib,  istiqbolda  natijaviy  ko‘rsat-

kichlar darajasiga omillar ta’sirini tadqiq qiladi. 

  Omilli tahlilning asosiy bosqichlari: 

1)  o‘rganilayotgan  natijaviy  ko‘rsatkichlarning  tahlili  uchun 

omillarni saralash; 

2)  klassifikatsiya va tizimlashtirish omillarining maqsadida ta’min-

langan tizimli yondashuv va ularni o‘rganish; 

3)  omilli  va  natijaviy  ko‘rsatkichlar  o‘rtasida  o‘zaro  aloqalarni 

modellashtirish; 

4)  omillar ta’sirini hisoblash va o‘zgarishidagi natijaviy ko‘rsatkich 

kattaliklari har birining ahamiyatini baholash; 

5)  iqtisodiy jarayonlarni boshqarish uchun omilli  modeldan amaliy 

foydalanish. 

 

 




Download 2,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   606




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish