Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

7.3. Korxonaning moddiy-texnika ta’minoti rejasining  

bajarilishi tahlili 

 

Bozor  iqtisodiyotiga  bosqichma-bosqich  o‘tish  davrida  sanoat 

korxonalariga  qonun  doirasida  harakat  qilish  mustaqilligi  berilgan. 

Respublikamizda  mulkni  davlat  tasarrufidan  chiqarish  va  xususiy-

lashtirish  natijasida  turlicha  mulkchilikka  asoslangan  korxona  shakllari 

tashkil  etilgan.  Ular  iqtisodiy  munosabatlarni  rivojlantirilishi  natijasida 

yanada  takomillashtirilmoqda.  Natijada,  ijara  korxonalari,  hissadorlik 

jamiyatlari,  kompaniyalari,  qo‘shma  korxonalar,  xususiy  korxonalar  va 

boshqalar tashkil etilmoqda. Ular talab va taklifdan kelib chiqqan holda 

ko‘proq foyda olish maqsadida o‘zlarining ishlab chiqarish faoliyatlarini 

qonun  doirasida  erkin  mustaqil  amalga  oshirmoqdalar.  Bu  holat 

korxonalarning  moddiy  texnika  ta’minoti  masalalarini  hal  etishga  ham 

bevosita bog‘liq.  

Korxonalar  ishlab  chiqarishining  rivojlanishini  rejalashtiradilar. 

Ular  qisqa  hamda  uzoq  muddatga  mo‘ljallangan  bo‘ladi.  Bu  masalalar 

korxonalarning  biznes-rejalarida  va  boshqa  hujjatlarda  aks  ettirilgan 

bo‘ladi.  

Korxonalar o‘z maqsadining muvaffaqiyatli amalga oshirish maqsa-

dida  o‘zlarini  ishlab  chiqarishlar  moddiy  texnika  resurslari  bilan 

ta’minlash  jarayonini  bajarilishiga  alohida  e’tibor  beradilar.  Buning 

uchun  aniqlangan,  ya’ni  korxona  uchun  zarur  bo‘lgan  moddiy  texnika 

resurslarini  yangi  turlari  mavjudliligi  hamda  ular  jahon  bozorida  taklif 

qilinganligi o‘rganiladi. Korxona o‘zi uchun zarur bo‘lgan moddiy tex-

nika resurslarining yaxshilarini, ya’ni samaralisini olishga harakat qiladi.  

Moddiy  resurslardan  samarali  foydalanish  va  mahsulot  sotish 

hajmini oshirish uchun korxona xomashyo, yoqilg‘i, energiya va boshqa 

resurslar  bilan  yetarli  miqdorda  ta’min  etilishi  kerak.  Materiallarni 

belgilangan  miqdorda,  assortimentda  kelib  tushmasligi,  muddatlarini 

uzayishi ishlab chiqarishni to‘liq quvvat bilan ishlashini ta’min etmaydi. 

Shu bilan birga ortiqcha xomashyo zaxiralariga ega bo‘lish, mablag‘lar 

aylanishini  sekinlashtiradi,  naqd  pul  mablag‘larini  yetishmasligiga  olib 

keladi. Demak,  moliyaviy va boshqaruv tahlilining asosiy vazifalaridan 

---

 

241

biri,  ishlab  chiqarishni  normal  tashkil  etish  uchun  korxonani  optimal 

miqdordagi  moddiy-texnika  resurslariga  bo‘lgan  talabini  aniqlashdan 

iboratdir.  Moddiy  texnika  resurslariga  bo‘lgan  ehtiyoj  ikki  manba 

hisobiga qondiriladi. 

1. Tashqi ta’minot. 

2. Ichki ta’minot. 

Tashqi ta’minot deganda, xomashyo birjalari, ko‘rgazmalari orqali 

tuzilgan shartnomalar asosida xomashyo, yoqilg‘i va boshqa resurslarni 

kelib tushishi tushuniladi.