O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti texnik ijodkorlik va dizayn fanidan ma’ruzalar matni bilim soxasi: 100000-Ta’lim Ta’lim soxasi: 140000-O’qituvchilar tayyorlash va

Ixtiro masalalarni echish algoritm. ARIZ.

Bu metod ixtirochi va yozuvchi fantast G.S.Altshuller tomonidan ishlab

chiqarilgan. Metod tasodifiy bo`lmagan: tasodif bo`lmagandan tasodif bo`lgan

voqealarni qidirish xususiyatli.

Morfologik tahlil ixtiro qilishning birinchi sistemali yunalishidir. Uning

mazmuni kuyidagichadir: texnik sistemalarda ixtironing bir necha xarakterli

belgilari strukturali va funktsiyalari ajratib olinadi.

Xar bir belgiga karab ixtironing konkret variantlari to`ziladi. Bu belgilarni

matritsa xolida yozib olish mumkin ba`zi xollarda morfologik quti – deb ham

yuritiladi. Belgilarni matritsa xolida joylashtirish qidiruv vintining ham aniqlaydi.

Topilgan variantlarga qarab yangi texnik masalalarni echish mumkin. Shuning

uchun morfologik tahlil faqat bitta echimni emas, balki bir nechta echimni topishga

ham imkon beradi.

Psixologlarni fikrlariga ko`ra insondagi ijodiylik xarakteri hammadan oldin

boshqa bir odamning fikrini bilgach, paydo bo`ladi. Lekin hamma vaqt ham yaxshi

suxbatdosh topilavermaydi, ya`ni suxbat vaqtida savollar berib, suxbatdosh uchun

ixtiro qilishga xech narsa qolmasin. SHuning uchun kupchilik ishtirokchilarda

o`zlari uchun nazorat savollari to`zish yuqorida aytib utilgan metodlardan farq

qiladi va eng avvalo u ratsionaldir. ARIZ orqali masalalarni echish boshqariladigan

xarakatlarni ketma-ketligidan va texnik qarama-qarshiliklarni aniqlashdan iborat.

---

34

Texnik qarama-qarshilik uchun xarakterlisi shuki, uning asosida perdmetlarning

xodisalarning urtasida dialektik qarama-qarshiliklar yotadi.

ARIZda texnik qarama-qarshiliklarni oldini olishning 4 ta mexanizmi yotadi: