Toshkent moliya instituti lotin yozuviga asoslangan

“ERUR SO’Z MULKINING KIShVARSTONI” 

 

Amir Nizomiddin Alisher Navoiy - dono siyosiy arbob, ulug’ mutafakkir olim, xassos 

rassom, zarif musiqachi, tengi yo’q so’z san’atkori. Madaniyatning u daxldor bo’lmagan biron-

bir sohasini topish amri mahol. Alisher Navoiy insoniy fazilatlarning hammasini o’zida 

mujassam etgan chin inson. U  umr bo’yi mash’ala yanglig’ yonib yashadi, har bir qadamidan 

o’chmas iz qoldirdi. Shoir umrining sarhisobi bamisoli cheksiz ummonga o’xshaydi. 

 

Alisher Navoiy adabiy faoliyati o’zbek adabiyoti uchun, ayniqsa, cheksiz ahamiyatga 

ega. Uning boy adabiy merosida ikki qutb - ikki hodisa alohida ko’zga tashlanib turadi. 

Birinchidan, eski o’zbek tili hukmron bo’lib kelgan fors tili singari inson tafakkurining 

mukammal ifoda vositasi ekanligini ko’rsatib berdi. Ikkinchidan, badiiy so’z kamolotining 

gultoji bo’lmish adabiyot XV asrda so’nmaganligini isbotladi, unga hayotiy kuch bag’ishladi. 

Shoirning har bir g’azali turkiy tilli xalqlar bebaho xazinasining nodir gavharidir. Shu tufayli 

o’zbek tilida yaratilgan badiiy asarning qiymati bormi-yo’qmi, degan munozaralar Navoiy 

davridayoq barham topdi. Natijada o’zbek xalqi o’z ma’naviyatini o’z ona tili asosiga qurish 

uchun keng imkoniyatga ega bo’ldi.  

 

Garchi tarixiy shart-sharoit salohiyatini to’la-to’kis namoyon etishga darhol imkon 

bermagan ona tili uchun uzoq yillar kurash olib borishiga to’g’ri kelgan bo’lsa-da, bu kurashda 

baribir Navoiyning ijodi doimo o’zbek xalqi ilg’or qismi qo’lida bayroq bo’lib keldi. Xalq doimo 

uni ma’naviy ustozi, do’sti va himoyachisi deb bilib, hikmatli so’zlarini tildan qo’ymadi. U 

yaratgan qahramonlar - dovyurak Farhod, baxtsiz Majnun, sof muhabbat, sadoqat timsoli 

bo’lmish Shirin va Layli haqida yangidan-yangi qo’shiqlar ijod etdi. 

 

40

---

 

Biz Alisher Navoiy ijodida ikki jihatni bir-biridan ajrata bilishimiz kerak. Ularning biri - 

Navoiy o’zidan oldingi adabiy jarayondan meros qilib olgan an’ana bo’lib, bu uning o’z asrining 

komil farzandi darajasiga ko’tarila olishidir. Ikkinchisi  esa uning chinakam daho sifatida o’zbek 

adabiyoti tarixiga qo’shgan  yangiliklarida o’zbek xalqi o’z ma’naviyatini o’z ona tili asosiga 

qurish uchun keng imkoniyatga ega bo’ldi.