Toshkent moliya instituti a. V. Vahobov, A. S. Jcvrayev soliqlar va

1.  Soliq  elementlari  tarkibiga  nimalar  kiradi?

2.  Soliq  obyekti  nima?

3.  Soliq  agenti  deganda  kimlarni  tushunasiz?

4.  Soliq  stavkalari  nima va  u  qanday  turlarga  bo'linadi?

5.  Proporsional  soliq  stavkalariga  misoliar  keltiring.

6.  Progressiv  soliq  stavkalariga qaysi  soliq  turlarini  kiritish  mum­

kin?

7.  Soliq  imtiyozlari  qanday  turlarga  bo'linadi?

8.  Soliq  imtiyozlari  qanday  mezonlar  asosida  belgilanadi?

9.  Soliq  undirishning  qanday  usullari  mavjud?

10.  Soliqlami  kadastrli  undirishning  o'ziga  xos  qanday  xususiy- 

atlari  mavjud?

1.4.  SOLIQQA  TORTISH  TAMOYILLARI

Soliqlaming  funksiyasini  o‘rganish  ulaming  iqtisodiyot- 

dagi  rolini  ko‘rsatib  bersa,  soliqqa  tortish  tamoyillari  soliq 

munosabatlarini  amaliyotda  tashkil  etish,  soliqqa  tortish, 

uni  undirish  amaliyotining  mazmunini  ochib  beradi.  Ko‘p- 

lab  iqtisodchilar  soliqqa  tortish  iqtisodiyotning  ravnaqiga 

olib  kelishi  mumkin  bo‘lgan  tamoyillami  qayd  etishgan.

Soliqqa  tortish  tamoyillarini  A.Smit  o‘zining  «Xalqlar 

boyligining sabablari va tabiatlari»  nomli kitobida (1776) ilk 

bor  asoslab  bergan:

1.  Davlat  fuqarolari  davlat  xarajatlarini  qoplashda 

o ‘zlari  hukumat  muhofazasida  foydalanayotgan  daromad- 

lariga  muvofiq  tarzda  qatnashishlari  lozim.

2.  Har  bir  odain  to'laydigan  soliq  aniq  belgilab  qo ‘yil- 

gan  bo‘lishi  kerak,  bunda  o‘zboshimchalik  ketmaydi.  Soliq 

miqdori,  to‘lanadigan  vaqti  va  tartibi  uni  to‘lovchiga  ham, 

boshqa  har  qanday  odamga  ham  birday  aniq  va  ma’lum 

bo‘lishi  zarur.

3.  Har  bir  soliq  to‘lovchiga  har jihatdan  qulay  bo‘lgan 

vaqtda  va tartibda  undirilishi  kerak.

4.  Har  bir  soliq  shunday  tarzda  o‘matilishi  kerakki, 

bunda soliq  toiovchining  hamyonidan  ketadigan pul  davlat 

budjetiga  kelib  tushadigan  mablag‘ga  nisbatan  ortiq 

bo‘lishiga  mumkin  qadar  yo‘l  qo‘yilmasin.

Hozirgi  sharoitga  tatbiqan  olganda,  soliqqa  tortish  sa­

marali  tizimining  quyidagi  tamoyillarini  ta’riflab  o‘tish 

mumkin:

---