N. T. Shoyusupova aholi ish bilan bandligi

Inson (shaxs) 
Inson kapitali 
Mehnat potentsiali 
Shaxsiy qobiliyatlar, moddiy va nomoddiy 
harajatlar 
Mehnat layoqati, safarbarlik, tajriba  
va ko’nikmalar 

---

 
255 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
12.10-chizma. Inson kapitalining shakllanishi jarayoni 
 
-  uni  shakllantirishda  «ikki  yoqlama  ko’payuvchi  samara»  o’z  o’rniga  ega.  Uning 
mohiyati  shundaki,  ta’lim  jarayonida  o’rganuvchidan  tashqari  o’rgatuvchining  ham 
qobiliyati va mahorati o’sib boradi. Natijada har ikkisining ham daromadlari oshadi; 
-  unga  kiritiladigan  qo’yilmalarning  xarakteri  va  turi  tarixiy,  milliy,  madaniy  va 
an’anaviy xususiyatlar bilan bog’liq; 
-  uning  moddiy  kapitaldan  farqi  shundaki,  u  o’z  egasi,  ya’ni  tirik  inson  shaxsidan 
ajralmasdir; 
-  shakllanish  manbalaridan  qat’i  nazar,  inson  kapitalini  qo’llash  va  bevosita 
daromadlar olish kishining o’zi tomonidan nazorat qilinadi; 
-  inson kapitali jismoniy va ruhiy jihatdan yemirilib boradi. Uning yemirilishi inson 
organizmi  va  unga  xos  psixofiziologik  funktsiyalarning  tabiiy  yemirilishi  (keksayish), 
ikkinchidan  bilim  va  tajribalarning  ma’naviy  yemirilishi  (eskirish)  darajasi  bilan 
aniqlanadi. 
Inson  kapitaliga  kiritiladigan  investitsiyalar  sog’liqni  saqlash,  umumiy  va  maxsus 
ma’lumot  olish,  malaka  oshirish,  kasbiy  tayyorgarlikdan  o’tish,  turli  axborot  va 
ma’lumotlarga  ega  bo’lish,  ish  qidirish,  migratsiya,  oila  qurish,  farzand  ko’rish  va  uni 
tarbiyalash bilan bog’liq xarajatlar ko’rinishida bo’lishi mumkin. Ushbu xarajatlardan eng 
muhimlari  salomatlik  va  ta’lim  uchun  sarf  qilinganlaridir.  Salomatlikka,  uni  saqlashga 
yo’naltiriladigan  investitsiyalar  kasallik  va  o’limning  oldini  olib,  kishining  mehnatga 
layoqatli umrini, inson kapitalining ishlash davrini uzaytiradi. Inson salomatligining ahvoli 
uning  tabiiy  kapitali  bo’lib,  butun  umr  davomida  asta-sekin"  yemirilib  boradi.  Sog’liqni 
saqlash bilan bog’liq investitsiyalar esa mazkur jarayonni yanada sekinlashtiradi.