Reja integratsiyalashgan axborot tizimlari toʻgʻrisidada tushuncha

Telekommunikatsiya sohasida billing tizimlari tomonidan 

bajariladigan funksiyalar 

Guruh 

nomeri 

Guruh nomi 

Guruh tarkibiga kiruvchi 

funksiyalar 

1 

2 

3 

1-

guruh 

Hisob-kitob 

operatsiyala

ri 

– 

ko‘rsatilgan xizmatlar, ya’ni kommutatordan 

qo‘ng‘iroqlar to‘g‘risida batafsil axborotlarni 

aniqlash; 

– 

kommutatordan olingan ma’lumotlarga ishlov 

berish; 

– 

ko‘rsatilgan xizmatlar qiymatini aniqlash va 

baholash; 

– 

abonentga hisoblangan summani aniqlash; 

– 

soliqlar va chegirmalarni hisob-kitob qilish; 

*mijoz nomiga hisob-kitob (schyot)ni 

shakllantirish va chiqarish; 

– 

mijozga 

shakllantirilgan

 

hisob-kitob 

(schet)ni etkazilishini 

ta’minlash; 

– 

abonetlar shaxsiy schetlarini boshqarish. 

2-

guruh 

Axborotlashtirish 

xizmatlari 

– 

abonentlar,  mahsulot  va  xizmatlar  to‘g‘risida 

axborotlarni berish; 

– 

ta’riflar,  cheklovlar,  qo‘llanilishi  mumkin 

bo‘lgan 

kombinatsiyalar 

to‘g‘risidagi 

axborotlarni berish; 

– 

billing 

to‘g‘risidagi  boshqa  ma’lumotlar, 

masalan,  hisob-kitob  va  ularni  taqdim  etish 

jadvali, 

abonentlarni 

xabardor 

qilish 

jarayonlarini  boshqarish,  axborotlarni  eskirishi 

to‘g‘risidagi tezkor axborotlarni taqdim etish 

3-

guruh 

Moliyaviy 

xizmatlar 

– 

to‘lovlarga ishlov berish va ularni taqdim etilgan 

schyotlar hamda xizmatlar bo‘yicha yopish; 

– 

abonentlarning 

debitorlik qarzlari

 

va 

ularning yopilishini 

boshqarish; 

– 

soliqlar bo‘yicha ma’lumotlarga ishlov berish 

 

---

Billing tizimini kompyuterlashtirilgan hisob tizimi bilan integratsiyalash qator 

afzalliklarga ega. 

Birinchidan, billing tizimi orqali mijozlarga ko‘rsatilgan xizmatlar va ular uchun 

undirilgan to‘lovlar to‘g‘risidagi axborotlar hisob tizimiga abonentlar, shaxsiy schetlar 

va shartnomalar kesimida avtomatik tarzda uzatiladi. Bu, o‘z navbatida, tanlangan 

analitik kesimlarda ko‘rsatilgan xizmatlardan olinadigan daromadlar analitik hisobi 

avtomatlashtirilgan tarzda yuritilishini ta’minlaydi. 

Ikkinchidan, billing tizimi bilan integratsiyalash orqali hisob tizimi abonetlar 

tomonidan amalga oshirilgan to‘lovlarni on-line rejimida qayd etish imkoniyatiga ega 

bo‘ladi. 

Uchinchidan, hisob va biling tizimlari ma’lumotlarini o‘zaro taqqoslashda ham billing, 

ham hisob tizimidagi xatoliklarni izlab topish va to‘g‘rilash imkoniyatlari paydo 

bo‘ladi. 

Billing va hisob tizimlari integratsiyalashuvini aloqa xizmati operatorlarida 

quyidagi ikkita muqobil variantdan biri bo‘yicha amalga oshirish mumkin: 

1.  Operativ  hisob  vazifalari  bajarilishini  to‘liq  billing  tizimiga  yuklash,  boshqaruv 

va  moliyaviy  hisobni  esa  to‘liq  korxonalarda  qo‘llaniladigan  amaliy  dasturlar 

paketi (masalan, “1C:Buxgalteriya” dasturi) asosida yuritish varianti; 

2.  Operativ  hisob  ayrim  vazifalari  bajarilishini  billing  tizimiga  yuklash,  ayrim 

qismini  esa  boshqaruv  va  moliyaviy  hisobi  vazifalari  bilan  birgalikda 

korxonalarda qo‘llaniladigan amaliy dasturlar paketi, masalan “1C:Buxgalteriya” 

dasturi asosida bajarish varianti; 

Billing va hisob tizimlari integratsiyalashuvining birinchi variantini ko‘rgazmali tarzda 

quyidagicha ifodalash mumkin (3.2.3-rasmga qarang). 

---