Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
300
jumladan asosiy manbalar haqidagi tushunchalarga ham taalluqlidir. Chunonchi, 
molikiylar ijmo’ni barcha mujtahidlarning emas, balki Madinada yashovchi savodli 
kishilarning mushtarak fikri deb hisoblaydilar. Zohiriylar va ayrim hanbaliylar 
payg‘ambar sahobalari (choryorlar)ning yakdil fikrinigana e’tiborga oladilar. 
Ja’fariylarning U. al-f. haqidagi tasavvurlari o‘ziga xosliga ular qabul qilgan imomat 
kontseptsiyasi bilan izohlanadi. Shu sababli ular sunnadan tashqari eng mo’tabar o‘n ikki 
imomning fikriga ham murojaat qiladilar. Huquqiy masalalarni hal etishda turli aqliy 
usullarni qo‘llash sohasida mazhablar o‘rtasidagi tavofut juda yaqqol ko‘rinadi. Mas., 
hanafiylar istihsondan, molikiylar esa, istislohdan keng foydalanadilar. Ayni vaqtda 
ko‘pgina ja’fariylar qiyosga shubha bilan qaraydilar, ba’zilari hatto uning fiqh manbai 
ekanini mutlaqo inkor etadilar. Bunday tavofutlar huquq sohasidagi amaliyotning xilma-
xilligini aks ettirgan, mazhablar o‘zlarining fiqh manbalari haqidagi tasavvurlarini ana 
shu amaliyot asosida rivojlantirganlar. Umuman olganda, U. al-f.ning klassik 
kontseptsiyasi aksar hollarda fiqhning qaror topishi va rivojlanishidagi haqiqiy 
jarayonlarni o‘rganishga, uning asl manbaparini umumlashtirishni emas, balki hatto 
aqliy yo‘l bilan, aslida ilohiy vahiy yordamida ulug‘langan manbalar vositasida 
ta’riflangan me’yorlarni rasmiy asoslashni nazarda tutadi. Shu yo‘l bilan fiqhning 
barqarorliga ta’minlanadi, uning har qanday tarixiy va ijtimoiy sharoitlarga muvofiqligi 
mafkuraviy jihatdan asoslanadi. U. al-f.ning o‘rta asrlar huquqshunoslari ishlab chiqqan 
klassik kontseptsiyasi zamonaviy musulmon huquqshunoslari tomonidan unchalik 
o‘zgarishlarsiz qabul qilingan va fiqhning nazariy asosi deb hisoblanadi. Shu sababli hoz. 
zamon huquqshunoslarining umumnazariy tadqiqotlari, umuman, mazkur 
kontseptsiyaga asoslangan bo‘lib, ko‘p jihatdan o‘tmishga qaratilganligi va hoz. voqelikni 
e’tiborga olmasligi bejiz emas. 
 
 
USULIY - imomiylar diniy-huquq tizimidagi oqimlardan biri. Unda shariat masalalarida 
qiyos va ijmo’ asosida obro‘li ilohiyotchilarning bergan fikrlariga asoslanish kengroq o‘rin 
olgan. Shuning uchun U. imomiylar orasida axboriylardan ko‘ra kenfoq tarqalgan.