П. Даромадлар ва тузатувчи казм алар п мавзу. Даромадлар ва тузатувчи утказмалар



Download 10,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet90/177
Sana24.02.2022
Hajmi10,8 Mb.
#190902
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   177
Bog'liq
fin uchot

ДК) 

ДК
91


Операцион ижаранинг хисоб и
Операцион ижара битами буйича харажатлар (ижарага олганда ижарага берувчи тулашни уз 
зиммасига олган, масалан мулк сугуртасини ва асосий воситаларни таъмирлаш) мунтазам равишда 
Фойда ва зарарлар тугрисидаги хисоботда тан олинади.
5. Ижаранинг бошка турлари
Сотищ тури буйича ижаранинг хисоби
Агар ишлаб чщарувчи узок муддатли ижара шартномаси буйича махсулотнинг жунатилишини 
ишлаб чикаришнинг молиялаштириш манбаи сифатида акс эттирса, олинган фойда икки йуналиш 
буйича алохдца акс эттириши шарт:
• Махсулотни ишлаб чикариш ва сотиш
* Ижара муддати мобайнида ижара шартномаси буйича инвестициялар
Ижара битами хакикатда ижро этилганда, яъни ижара шартномаси буйича дебиторлик карзнинг 
хажми махсулотнинг сотиш бахосига тенг булса, ишлаб чикаришдан олинган даромадларни хисобга 
олиши мумкин. Ишлаб чикаришдан тущган даромадлар мос келадиган дисконтлаш ставкасини 
ишлатган холда, энг кам булган ижара туловларнинг дисконтланган кийматига тенг булиши керак. 
Бирок бу ставка сотиш бахаосини хисобга олмасдан кулланилиши мумкин эмас. Агар сотув нархлари 
мавжуд булмаса ёки уларни аниклаш мумкин булмаса, ижарага берувчи сотувлардан олинадиган 
ялпи фойда ва фоизлардан олинган фойдани аниклашда сезиларли эркин хдракат килишга эгадир. 
Хар кандай хдсоб муолажаласи ижарадан олинган ялпи фойдани ишлаб чикариш ва инвестициялаш 
орасида ихтиёрий равишда таксимланишни ифодалайди.
А ктивни кай та иж арага олиш ш арти билан сотиш
Бу келишув буйича субъект уз активларини бошка томонга сотади ва у томон уларни кайтадан 
субъектга ижарага беради. Одатда активлар бозор кийматига якин нархда сотилади. Фирма асбоб- 
ускуна кийматини накд пулда ва ижара муддати мобайнида активлардан щтисодий фойдаланиш 
хукукини олади. Бунинг урнига у ижара хакини тулашга розилик беради ва активларга эгалик килиш 
хукукини беради. Мулкни кайтадан ижарага олиш шарти билан сотиш буйича битимларнинг 
бухгалтерия хисоби услубияти ижара турига богликдир.
Агар активларни кайтадан ижарага олиш шарти билан сотилиши молиявий ижара хисобланса, 
унда бундай битам, ижарага берувчи активларни кафолат Урнида ишлатиб ижарачини маблаг билан 
таъминлашни усули хисобланади. Шу сабабли, сотувдан олинган ту шум нинг баланс кийматидан 
ошган кисмини олинган фойда деб хисоблаш максадга мувофик келмайди. Бундай ортикча чикиш, 
агар тан олинган булса, муддати узайтирилади ва ижара муддати мобайнида фойдага олиб борилади.
Агар мулкнинг кайта ижарага олиш шарти билан сотилиши операцион ижара хисобланса, хдмда 
ижара хаклари ва сотиш нархи хакконий киймат буйича белгиланса, демак оддий сотув содир булган 
ва хар кандай фойда ёки зарар шу захоти тан олинади. Агар сотиш нархи хакконий кийматдан паст 
булса, хар кандай фойда ёки зарар шу захоти тан олинади, бозордан паст нархлар буйича курилган 
зарар келгуси ижара туловлар билан копланиши бунга кирмайди. Бу холда унинг муддати 
узайтирилади ва у ушбу актив ишлатиладиган вакт даври мобайнида килинадиган ижара туловларига 
мутаносиб равишда фойда ёки зарарга олиб борилади.
Агар сотиш бахоси хакконий кийматдан юкори булса, хакконий кийматдан ошган кийматнинг 
муддати узайтирилади ва ушбу актив ишлатиладиган муддат мобайнида хисобдан чикарилади.
Агар битим вактида хакконий киймат баланс кийматдан камрок булса, баланс киймати ва 
хакконий киймат уртасидаги суммага тенг зарар шу захоти тан олинади.
Активни кайта ижарага олиш шарти билан сотиш билан банд булган ижарага берувчилар: сугурта 
компаниялар ва бошка инвесторлар, молиявий компаниялар ва мустакил лизинг компаниялар хисобланади.
И жара келиш уви буйича акти вларн и сотиб олиш
Юкорида курсатилган икки томонлама келишувлардан фаркли равишда кредитли ижарада уч 
томон иштирок этади:
1. 
Ижарага олувчи
2. 
Ижарага берувчи ёки улушлик иштирокчи
3. 
Кредитор
Ижарачи нуктаи назаридан кредитли ижара ва бошка ижара турлари уртасида хеч кандай фарк 
йук. Ижарага берувчи эса активларни ижара келишуви шартлари буйича сотиб олади ва бу харидни 
кисман инвестициядаги уз улушидан тулайди, айтайлик 20% (ундан «улушли иштирокчи» деган 
ибора пайдо булган). Долган 80% узок муддатли кредитор еки кредиторлар томонидан туланади. 
Асосан кредит активларнинг гарови, ижара ва ижара хаки тугрисидаги келишув оркали 
таъминлаяади. Ижарага берувчи карздор хисобланади. Активларнинг эгаси сифатида ижарага 
берувчи бу хилдаги активлар билан боглик хамма туловларни ушлаб колиш хукукига эга.
92


6. Ерни иж арага олиш
Одатда ерни ижарага олиш операцион ижарадир, чунки ерни ишлатиш муддати чегараланмаган. 
Агар ижара сотиб олиш ёки ерга эгалик килиш хукукини беришни кузда тутса, унда бундай операция 
мохияти буйича муддати ни узайтириб сотиш деб хисобланади ва ижара капитализациялаштирилиши 
лозим. Агар ижарага олинган мулкнинг бозор киймати ичида ер нархи 25%дан пастни ташкил килса, 
операция асбоб-ускуна ижараси сифатида каралади. Агар ернинг нархи 25%дан купрок булса, унда 
ернинг ижараси алохида хисобга олинади.
7. М олиявий хисоботида маълумотни ёритиш
И жарага олувчиларни м олиявий хисоботида маълумотни ёритиш
Ижарага олувчиларни молиявий хисоботларида куйидагиларни ёритиш зарур:
(а) баланс такдим этишнинг хар бир санасига - молиявий ижара шароитида ижарага олинган 
активларнинг киймати;
(б) молиявий ижарага тегишли жорий ва узок муддатли мажбуриятларни бир-биридан ва бошка 
мажбуриятлар дан ажратган холда ушбу ижарага олинган активлар буйича мажбуриятлар;
б) умумлаштирилган шаклда ижара буйича ижара туловларига тааллукли мажбуриятлар суммаси 
ва уларни тулаш даври тугрисидаги маълумотлар;
в) салмокли молиявий чекловлар, ижарани кайта тиклаш хукуклари, ижара объектларини харид 
килиш ва ижара билан боглик булган бошка кузда тутилмаган хдпатлар буйича маълумотлар;
г) х,ар бир молиявий хисоботни тузиш санасига ижара туловларининг колдик суммаси ва ижарага 
берувчининг даромади, шунингдек ижара объектининг кафолатланган колдик киймати;
д) лизинг даври учун копланмаган мажбурият колдигига доимий фоиз ставкасини олиш учун 
ижарага берувчининг даромади (ижара буйича фоизлар) ни таксимлашда фойдаланиладиган усул;
е) молиявий х,исобот тузиш санасида иккиламчи ижарадан олиниши кутилаётган келгуси ижара 
туловлари суммаси тугрисидаги маълумотлар.
И жарага берувчиларни молиявий хисоботида маълумотни ёритиш
(а) молиявий хисоботни такдим килиш санасида ижара объектлари хисобланган активлар киймати 
тугрисида маълумотлар. Мазкур ижара мулклари билан боглик булган карзлар дебиторлик киска 
муддатли ва узок муддатлига ажратилган холда бошка карзлардан алохида тан олиниши керак;
(б) даромадни таксимлашда фойдаланилган усул;
(в) операцион ижарага берилган активларни киймати ва хар бир баланс хисоботининг санасига ва 
активларнинг хар бир асосий туркуми буйича у билан боглик булган амортизация ажартмаларини.
22 - топширик. Ижара хисоби
1997 йил 1 январда, “Диёр” компанияси ва “Гузал” компанияси ижара шартномасини тузкшди. 
Ушбу шартнома буйича “Гузал” компанияси (ижарага берувчи) “Диёр” компаниясига (ижарага 
олувчи) ижарага, узи сотиб олган хакконий киймати 10,000 ш.б. булган асбоб-ускунани берди. Ижара 
муддати 5 йил ва “Диёр” компанияси хар йилнинг охирида 3,000 ш.б. тулаш мажбуриятини олди. 
Асбоб-ускуна ижарага бутун фойдали хизмат муддатига берилади ва ижаранинг охирида колдик, 
киймати булмайди деб кутилади. Ижара ижарачи томонидан бекор килиниши мумкин эмас. Мулкка 
тегишли хукук ёки асбоб-ускуна билан боглик солик имтиёзлари мавжуд эмас.
Энг кам ижара туловлари 15,000 ш.б. (3,000 хар йили беш йил мобайнида). Крлдик киймат 
йуклиги сабабли бу хам ижарага берувчининг ижарага килган ялпи инвестицияларидир. Асбоб- 
ускунанинг хакконий киймати 10,000 ш .блиги учун, умумий молиявий харажатлар 5,000 ш.б. булади. 
Ижара кучга кирганда, “Диёр” компанияси (ижарага олувчи) хисобот учун куйидагини тан олади:
Асосий актив 
10,000
Ижара мажбурияти 
10,000
Х,ар йили “Диёр” асосий активнинг 2, 000 ш.б. амортизациясини курсатади.
Изох: Бу мисолда бир текисда хисобдан чикариш усули кулланган.
3,000 
ш.б.га тенг хар бир ижара тулови молиявий сарфлар ва мажбуриятларнинг камайиши 
орасида таксимланади. Белгиланган фоиз ставкаси 15.24 %. Бу ставкада ижара туловларнинг соф 
ясорий киймати 10,000 ш.б.га тенг. Ижаранинг бошидан “Диёр” хисоботда аниклаш ва курсатиш учун 
кулланадиган туловлар жадвалини тузади.
Изох: Оштак молиявий хисоботларни тузиш учун фоизларни тулаш буйича харажатлар йиллик 
туловдан олдин хисобланиши керак.

Download 10,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   177




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish