Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
e'lon qilib, ulug' ingliz dramaturgini fransuzlarga tanishtirgan ma'rifatparvarlardan 
biri bo'ldi. 
Volter deyarli barcha janrlarda qalam tebratgan. Lekin o'zini, avvalo, dramaturg 
deb hisoblar edi. U tragediya, komediya, libretto kabi janrlarda 54 ta dramatik asar 
yaratgan.  Shulardan  o'ttiztasi  tragediya,  ya'ni  u  tragediyanavis  shoir  sifatida 
shuhrat  topdi.  Uning  «Zaira»,  «Brut»,  «Yuliy  Sezar»,  «Muhammad», 
«Semiramida»,  «Meropa»,  «Tankred»,  «Xitoylik  yetim»,  «Skiflar»  kabi 
tragediyalari fransuz ma'rifatparvarlik dramaturgiyasida yangi davr ochdi. 
Volter  qahramonlari  shunchaki  burch  tuyg'usiga  tobe  kishilar  emas.  Ular 
burchni  o'zlari  va  o'zgalar  boshiga  yog'ilgan  baloyi  taqdir  o'rnida  qabul  qiladilar. 
Volter  qahramonlari  mavjud  tarti-botga  qarama-qarshi  qo'yilgan  holatda 
ko'rinadilar. 
Fransuz  ma'rifatparvarligi  amaliyotida  Volterning  yo'l-yo'riqlari  uzoq  vaqt 
yashashda davom etdi. Lekin bu hol yangi yorqin iste'dodli shogirdlarning yetishib 
chiqishi va ustozdan o'zib ketishiga monelik tug'dirmadi. 
DENI DIDRO (1717-1784-y.) 
Deni  Didro  Lengre  degan  viloyat  shaharchasida  pichoqdo'z  oilasida  tug'ilgan. 
Parijda tahsil ko'radi,  mustaqil  mutolaaga beriladi, nihoyatda keng bilim orttiradi. 
Didroning ana shu ko'p tomonlama bilimdonligi uning insoniyat tarixidagi yuksak 
mavqeyini belgilab berdi. U fransiyada nashr etilgan «Fanlar, san'atlar va hunarlar 
Qomusi»ning muharriri va mualliflaridan biri edi. 
Qomuschi  olim,  faylasuf  ma'rifatparvar  sifatida  tanilgan  Didro  pyesalari  va 
aktyorlik  san'ati  haqidagi  nazariy  risolalari  bilan  Ovro'po  teatri  rivojida  sezilarli 
o'rin  tutdi.  U  «Asrandi  o'g'il»  (1757)  va  «Oila  otasi»  (1758)  degan  ikki  pyesa 
yozgan. Bular o'z tizimi, voqelikni ifoda etish usuli bilan ham yangilik edi. Klassit-
sizm  estetikasiga  ko'ra,  dramaturgiya  komediya  va  tragediya  janrlariga  ajratilgan. 
Didro  o'rta  janr  muammosini  olg'a  surdi.  Inson  hamisha  ham  iztirobli  yoki  shod-
hurramlik holatida yashamaydi, aksincha, ko'proq o'rta holatda yashaydi: o'rta janr 
in-sonning  shu  oddiy  va  odatiy  holatini  ko'rsatishi  kerak.  Didroning  yuqorida 
ta'kidlangan ikki asari shu janrda yozilgan edi. 

---