Maqsudov ilhomjon, joraev jomurod yangiboevich, amirov shavkat qo ziboevich

Mineral  moddalar  hayvonning  barcha  a‟zo  va    to„qimalarining,  shuningdek  
chorva mahsulotlarinining tarkibiy  qismiga kiradi. Ayniqsa ular yosh hayvonning 
o„sish va rivojlanishi, voyaga yetgan hayvonlarni pushtdorligini oshirishga xizmat 
qiladi. 
 
Ўсимлик ва ҳайвон 
маҳсулотлари 
Сув 
 
 
Қуруқ  модда  
Минерал 
моддалар, 
хом кул 
Органиқ 
моддалар 
Витаминлар 
Хом протеин 
– азотли 
бирикмалар 
Азотсиз 
бирикмалар 
Оқсил, 
 амидлар 
Хом 
ёғ 
Хом 
клетчатка 
Азотсиз 
экстрактив 
моддалар 

---

 
48 
Mineral  moddalar  ozuqalarda  turli  holatda  uchraydi:  ishqor,  organik  va 
mineral  tuzlar,  fosfor,  oltingugurt,  kremniy,  magniy  kabi  elementlar,  organik 
birikmalar tarkibida uchraydi. 
 O‟simlik  ozuqalarida  mineral  moddalar  ko„p  bo„lmay  -5%  gachani  tashkil 
qiladi. 
Dukkakli  donlarda  kalsiy,  ildizmevalarda  kaliy,fosfor  esa  kepak,  shrot  va 
kunjarada ko„proq uchraydi.  
Mineral  moddalar  organizmda  energetik  manba  bo„lib  xizmat  qila  olmaydi, 
lekin ular hazm bo„lishi uchun ko„p energiya sarflanmaydi. 
Ozuqaning  organik  qismi  azotli(xom  protein)  va  azotsiz(xom  yog„,  xom 
kletchatka va azotsiz ekstrativ moddalardan) tashkil topgan. 
Xom  protein  oziqa  tarkibida  azotni  6,25  ga  ko„paytirish  hisoblanadi, 
taxminan  protein  tarkibida  o„rtacha  16%  azot  bo„ladi.  Har  xil  oziqalarda  uning 
nisbati turlicha  bo„ladi. Xom protein oqsillar va amidlardan iborat. 
Oqsillar  hayvonlar  oziqlanishida  alohida  o„rin  tutadi.  U  barcha  a‟zolar  va 
to„qimalarning  tarkibiy  qismiga  kiradi;  hayot  uchun  zarur  jarayonlar  oqsil 
almashinuvi bilan bog„liq chunki barcha ferment, gormon, biologik aktiv moddalar 
oqsillar ishtirokida paydo bo„ladi va modda almashinuvida ishtirok etadi. 
O‟simlik oqsillari hujayra protlazma  va yadrosida kolloid holda bo„ladi. 
Ozuqalar  tarkibida  u  3%  dan  90%  uchraydi,o„simlik  oziqalardan  shrot  va 
kunjarada  ko„p  bo„lib  30-40%  ni  tashkil  qiladi,  dukkakli  donlarda  25-30%, 
dukkakli  o„tlar  pichanida  14-15%,  boshoqli  donlarda  8-12%,  somonda  4%,  oqsil 
hayvonot ozuqalarida ko„p bo„ladi yoki 70-90%(go„sht uni, quritilgan kon) tashkil 
qiladi. 
Oqsillar  aminokislotalardan  tashkil  topib,  ular  hayvon  organizmida  muhim 
ahamiyatga  ega.  Oziqa  oqsillari  tarkibida  o„rni  almashmaydigan  va  o„rni 
almashadigan  aminokislotalar  uchraydi,  birinchi  hayvonot,  ikkinchisi  o„simlik 
oziqalarida ko„proq bo„ladi. 
Kovshovchi  hayvonlar  bir  kameralik  hayvonlar  va  parrandalardan  o„larok 
katta  qorinda  mikroorganizmlar  sintez  qilgan  o„rni  almashmaydigan 
aminokislotalar hisobiga talablarini qisman qondiradi. 
Amidlar,  bular  organik  va  mineral  azotli  birikmalar  bo„lib,  erkin 
aminokislotalar,  aminokislotali  amidlar,  ammoniy  tuzlari,  nitritlar  va  nitratlar 
holida uchraydi.  
Amidlar  o„simliklarning  yosh  paytida  ko„proq  bo„ladi,  ular  ildizmevalarni 
uzoq  saqlaganda  amidlar  nisbati  ortadi;  ular  40-60%  o„simliklarni  silosda  va 
kovshovchi hayvonlar katta hornida ovqat hazm bo„lishda parchalanib ketadi. 
Azotli,  oqsil  bo„lmagan  moddalarning  turli  qishloq  xo„jalik  hayvonlariga 
ahamiyati  bir  xilda  emas.  Hayvonlar  asosan  aminokislota  va    aminokislota 
amidlarini  o„zlashtirishadi;  amid;  nitrit  va  nitratlar  cho„chqa  va  parranda 
organizmida  azot  manbai  bo„lib  xizmat  qiladi,  agar  u  me‟yordan  oshsa  ularni 
zaharlashi mumkin, bu hol kovshovchi hayvonlar uchun esa uncha xavfli emas. 

---

 
49 
Proteinlar  me‟yordan  ko„p  organizmga  tushsa,  energiya  manbai  sifatida 
foydalaniladi.