O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

 
2.3. Rejalashtirish tamoyilari 
 
Korxona  faoliyati  rejasi  tarkibi  barcha  bo’linmalar  va  funksional  xizmatlar 
rivojlanishining  umumiy  dasturini  ifodalovchi  iqtisodiy  ko’rsatkichlar  tizimidan 
iboratdir.  Reja  –  korxona  faoliyatining  umumiy  maqsadi,  xodimlar  harakatining 
yo’nalishlari, bajariladigan ishlar tartiboti, zaruriy vosita va iqtisodiy resurslar, ilg’or 
texnologiya va ishlab chiqarishni tashkil etishdir. 
Rejalarda  barcha  qabul  qilingan  boshqaruv  echimlari  o’z  ifodasini  topadi,  
mahsulot  ishlab  chiqarish  va  sotish  hajmlarining  asoslangan  hisoblari,  xarajat  va  
resurslarning hamda ishlab chiqarish yakuniy natijalari keltiriladi. 
Rejalarni ishlab chiqarishda ma’lum bir qoida va prinsiplarga amal qilish zarur. 
Birinchi  marta rejalashtirish prinsiplari  A.Fayol tomonidin  ifodalangan. Uning 
fikricha  harakat  dasturlari  yoki  rejalarni  ishlab  chiqarishda  asosan  5  prinsipiga  amal 
qilish talab etiladi: zaruriylik, yagonalik, uzluksizlik, moslashuvchanlik va aniqlilik.
3
 
1. 
Zaruriylik 
tamoyili 
har 
qanday 
mehnat 
faoliyatida 
rejalardan 
foydalanishning  zaruriyligi  va  majburiyligini  ifodalaydi.  Har  qanday  mehnat–tabiiy 
resurslarni tayyor mahsulotga aylantirish orqali insonlarning ehtiyojlarini qondirishga 
qaratilgan  maqsadga  muvofiq  faoliyatdir.  Ana  shu  harakatlarni  oldindan 
dasturlashning  zarurligini  inkor  etib  bo’lmaydi.  Ushbu  prinsip  ayniqsa  erkin  bozor 
munosabatlari  sharoitida  alohida  ahamiyat  kasb  etadi.  Chunki  ularga  amal  qilish 
cheklangan  resurslardan  samarali  foydalanishga  qo’yiladigan  iqtisodiy  talablarga 
javob beradi. 
2. Yagonalik tamoyili korxonani sotsial–iqtisodiy rivojlantirish  yima reja  yoki 
umumiy  reja  tuzishni  ko’zda  tutadi.  Ushbu  rejalar  bilan  bir  qatorda  mahsulot  ishlab 
chiqarish  va  sotish,  xarajat  va  daromadlar  rejalari,  korxonani  texnik,  tashkiliy  va 
moliyaviy  rivojlantirish  umumiy  rejalari  yoki  ishlab  chiqarish  bo’linmalari  va 
funksional  xizmatlar  rejalari  ham  qo’llaniladi.  Lekin  ushbu  rejalar  o’z  aro  hamda 
korxonani  iqtisodiy  rivojlantirish  kompleks  rejasi  bilan  uzviy  bog’langan  bo’lishi 
lozimki, toki har bir bo’lim yoki iqtisodiy ko’rsatkichdagi o’zgarish ana shu umumiy 
rejada  aks  etsin.  Rejalarning  birligi  iqtisodiy  maqsadlarning  umumiyligini  ko’zda 
tutadi. 
3.  Uzluksizlik  tamoyili  rejalashtirish,  tashkil  etish  va  boshqarish 
jarayonlarining  o’z  aro  bog’liqligi  hamda  uzluksiz,  to’xtovsiz  amalga  oshirilishini