Лаборатория иши №1

 

Masalalarni yechish 

Kimyoviy texnologik jarayondagi sarflash koeffitsiyentini hisoblash 

Sarflash  koeffitsiyenti  deb,  har  qanday  maxsulotni  1  tonna  og‘irligidagi, 

yoki 1000 mm

3

 dagi hajmda yoki biror o‘lchov birligidagi miqdorda olish uchun 

necha    kg  dan,  yoki  necha  m

3

dan  reaksiyaga  kirishayotgan  moddalarni  hamda 

aralashmalarni topishga aytiladi. 

Misol 1.  

Tekshirishdan so‘ng qo‘yidagi tarkibga ega bo‘lgan: а = 78%СаС

2

; в = 15% 

СаО; С = 3%С; d = 4% o‘zgacha aralashmadan iborat texnik kalsiy karbid ishlab 

chiQarishdagi sarflanish koeffitsiyentini aniqlash. 

Hisobni  ye=1  t  texnik  maxsulotga  nisbatan  olib  borilsin,agarda: 

kO‘ydirilgan ohak j= 96,5% SaO dan iborat bulsa, koks tarkibida esa kul   = 4% 

ni;  uchuvchan  moddalar  K  ==  4%-ni;  namlik  l=3%ni  tashkil  etsa,  S,  SaS2  va 

SaO  ni molekulyar massasi 12, 64 va 56 uglerod birligiga teng bO‘ladi. 

Yechim. Kalsiy karbidi quyidagi kimyoviy tenglama bo‘yicha olinadi: 

СаО  + 3С = СаС

2

 + СО +  Q 

Bu reaksiya yuqori harorat = 2000

0

С atrofida ketadi. 

quyidagi ohaktosh sarfini topish: 

Berilgan yuqoridagi shartlarga muvofiq ye=15, maxsulotda 

m = 

%

100

1000

1

%

78

1000

%

100

%

кг

т

в

а









780кг СаС

2

 bordir. Bunday miqdorda СаС

2

 

olish uchun reaksiyadagi stexiometrik nisbatga muvofiq, quyidagi СaO kerakdir: 

кгСаО

т

675

64

56

780

1





 

2)  Bundan  tashqari,  olingan  maxsulotdagi  reaksiyaga  kirishaolmay  qolgan 

СaO miqdori.  

кгСаО

кг

т

150

%

100

1

%

15

1000

2









 

3)U vaqtda toza СаОning umumiy sarfi: 

m

3

 = m

1

 + m

2

 = 675 + 150 = 825 кг СаО  

4)Texnik kuydirilgan ohak tosh sarfi: 

кг

Ж

т

т

850

%

5

,

96

%

100

825

%

%

100

3

4











 kuydirilgan ohaktosh 

Koks sarfi. 

1) Koksdagi uglerodning % miqdori: 

m

5

 = 100 – (и + к + л) = 100 – (4+4+3) = 89% 

2) m kg kalsiy karbidi hosil bo‘lish uchun uglerod sarfi: 

m

6

 = 

кг

m

440

64

12

3

780

64

12

3













 uglerod 

3)Tayyor maxsulotdagi  reaksiyaga kirishaolmay qolgan uglerod sarfi: 

m

7

 = 

кг

c

кг

l

30

%

100

%

3

1000

1

%

100

%

1000













 uglerod. 

---

 

58 

4)Uglerodning umumiy sarfi: 

m

8 

= m

6

 + m

7

 = 440 + 30 = 470 kg uglerod. 

5)Koks bo‘yicha sarflanish koeffitsiyenti: 

m

9

 = 

кг

т

т

530

%

89

%

100

470

%

%

100

5

8









 koks. 

Demak, 850 kg kuydirilgan ohak tosh tosh 530 kg kosk qo‘shib qizdirilsa 1 

tonna 78% li texnik kalsiy karbidi olinar ekan.