Jismoniy tarbiya

Harakat  faoliyatlariga  o ‘rgatishning  xususiyatlari
50

---

T a ’lim  vazifasini  amalga  oshirish  tarbiyaviy  va/.ifalar  bilan 
uzviy  bogMangandir.  0 ‘rgatishning  tarbiyaviy  xaraktcri  tuslum- 
chasi,  jismoniy  tarbiyaning  asosiy  qonuniyatlaridan  biri  sifatida 
qo'llaniladi.
H ar  q anday  tasodifiy  tashkil  etilgan  jism oniy  m ashqlar 
jarayoni  pedagogik  qimmatga  ega  b o ‘lmaydi.  Ularning  tarbiyaviy 
ta ’siri  pedagogik  jarayonning  sifatiga  t o ‘lig‘icha  bog‘liq.  P.  F. 
Lesgaft  maxsus  m ash q larn in g   o d a m   psixikasiga,  u n ing   bir 
butun  shaxsiga  kuchli  t a ’sir  etuvchi  m anba  ekanligini  eslatgan.
Jismoniy  tarbiya  o ‘qituvchisi,  u m u m ta ’lim  maktablarining 
boshqa  fan  o ‘qituvchilari  singari,  o ‘sib  kelayotgan  yosh  avlod 
tarbiyasini  d o im o   y o d d a  tu tish i  zarur.  A m m o   o ‘quv  fani 
xususiyati,  u m u m iy   ta rb iy a  v a zifalarin in g   m e to d ik a s i  hal 
etilishini  talab  etibgina  qolm asdan ,  jism oniy  tarbiyaga  eng 
m o n an d   b o ‘lgan  ayrim  tarbiyaviy  vazifalarni  oldinga  suradi:
—  j i s m o n i y   m a s h q l a r   m a s h g ‘u l o t l a r i d a   m u n t a z a m l i k  
o d atin i  ta rb iy alash   lozim .  Bu  o d a t  za m o n a v iy   o d a m n in g  
harakat  faolligi  yetishmasligi  m uam m osini  hal  etishiga  m a ’lum 
ravishda  yordam   beradi,  kundalik  mustaqil  mashqlar  u c h u n  
imkoniyat  topishga  o ‘rgatadi;
—  jismoniy  og‘irlikni  yenga  bilishni,  botirlikni  tarbiyalaydi;
—  gigiyenik  m alaka  va  odatlarni  tarbiyalaydi.  Jism oniy 
mashqlarning  samaradorligi  gigiyenik  omillardan  t o ‘g ‘ri  foy- 
dalanishga  bog‘liq;
—  o ‘quvchilar  orasida  o 'zaro  munosabatni  tarbiyalaydi;
—  harakat  faoliyatlarida  mustaqillikni  tarbiyalaydi;
—  u m u m iy   va  alo h id a  tarbiyaviy  vazifalarni  am alga  oshi- 
radi.
Harakat  faoliyatlariga  o'rgatishdn  sog'lomlashtirish  vazifa­
sini  hal  etishlik  jism oniy  tarbiyaning  ham m a  majmuiy  m a n ­
balari  bilan  am alga  oshiriladi.  O 'rgatish  p redm etining  o ‘zi 
o ‘quvchining  jism o n iy   va  ruhiy  tom onlariga  intensiv  t a ’sir 
etadi.
Jismoniy  mashqlarga  o ‘rgatish  tibbiy  ko'rik  natijalarining 
ko‘rsatkichlari  asosida  differensiyalanadi,  slnilar  asosida  o ‘quv- 
chilar  u c h   guruhga  b o ‘linadi:  asosiy,  tayyorlov  va  maxsus 
tayyorlov.
0 ‘quvchilarga  beriladigan  o'quv  matcrialining  mazm uni  va 
yuki  ularning  yoshiga,  jinsiga  va  jismoniy  tayyorgarligiga  qarab 
q a t’iy  ravishda  differensiallanishi  kerak.  Bu  talabning  buzilishi 
o ‘quv  materialini  o ‘zlashtirniaslikka  emas,  o ‘quvchilar  salo- 
matligining  yomonlashuviga  ham   olib  keladi.
51

---

Sanah  o ‘tiIgan  harakat  faoliyatlariga  o ‘rgatishning  xusu- 
siyatlari  o'qituvchilardan  faqat  psixologik-pedagogik  bilimlarni 
bilishini  em as,  a n a to m ik -fiz io lo g ik   va  tibbiy  tayyorgarligi 
sohasida  ham  yuqori  darajada  b o ‘lishi  talab  etiladi.