Jismoniy tarbiya

Jismoniy  mashqlar
„Jismoniy  mashqlar11  tuslumchasi  odamning  harakat  fao­
liyati  bilan  bog‘liqdir.  Bu  faoliyatni  uch  turga  ajratish  mumkin: 
m e h n at,  bilim  olish,  o ‘yinlar.  Faol  dam   olish  shaklida 
qo‘llanilayotgan  jismoniy  mashqlar  o ‘yin  faoliyatiga  kiritiladi. 
Bu  shakllar  orasida  turli  o'tish  shakllari  mavjud:  o ‘yin  fao- 
liyatlarida  o ‘quv  elementlarining  mavjud  bo‘lishi  ham  mumkin. 
Bolaning  har  xil  yoshdagi  hayotida  alohida  faoliyat  turlarining 
ahamiyati  ortadi.  Masalan,  maktab  yoshigacha  bo ‘lgan  bolalarda 
o ‘yinlar,  maktab  yoshidagi  bolalarda  o ‘qish,  bilim  olish  asosiy 
o ‘rin  tutadi.
Harakatli  faoliyat  deb  odamning  maqsadga  ongli  yo‘nalti- 
rilgan  faol  harakatini  tushunamiz.
35

---

Jismoniy  tarbiya  sohasida  o ‘quvchilarni  o ‘quv  faoliyatlari, 
davlat  dasturida  ko ‘rsatilgan  harakatli  faoliyatlar  tizimini 
o'zlashtirib  olish  tushuniladi.
H am m a  harakatli  faoliyatlar  ijtimoiy  xususiyatga  ega: 
o ‘quvchi  jamiyat  hayotida  bilimi  va  tajribasiga  tayanib,  bilim- 
larni  o ‘zlashtirib  boradi.  Harakat,  faoliyatlar  m a ’lum  peda­
gogik  vazifalarni  hal  etishga  qaratilgan.  Masalan,  o'quvchi  qisqa 
masofaga  yugurishni,  uzunlikka  va  balandlikka  sakrashni, 
yugurib  kelib,  kichik  t o ‘pni  uloqtirishni  o'zlashtirib  oldi, 
oltinchi  sinf  o ‘quvchisi  ,,Alpomish“  va  ,,Barchinoy“  maj- 
muyining  yengil  atletika  b o ‘limini  topshirishga  tayyorlanib 
boradi.
Harakat  —  organizmning  funksiyasidan  iborat.  Jismoniy 
tarbiya  uchun  erkin  o ‘zlashtirib  olingan  jismoniy  mashqlar 
katta  ahamiyatga  ega.  Bundan  keyingi  so‘zlar  erkin  harakatlar 
ustida  boradi.  Ya’ni  I.P.Pavlov  ta ’biri  bilan  aytganda,  „Katta 
yarimsharlar  po‘stlog‘ida  vujudga  kelayotgan  harakatlar“  odam 
xohishiga  itoat  ettirilgan.
Har  bir  xohish  bilan  bajarilgan  mashqlarning  uch  belgisi 
bor:  1)  u  doimo  ongli  funksiya  hisoblanadi;  2)  u  odam 
tomonidan  hayotiy  faoliyat  natijasida  o ‘zlashtiriladi;  3)  hara­
katlarga  o ‘rgatish  darajasi  o ‘quvchilar  ixtiyoriga  bo'ysundiriladi. 
Erkin  mashqlar  doimo  ongli  bajariladi.