Jismoniy tarbiya

Shaxsni  har  tomonlama  rivojlantirish  asosi
Shaxsni  har  tom onlama  rivojlantirish  asosi,  tarbiyaning 
asosiy  maqsadlaridan  kelib  chiqib  —  butun  jamiyat  a ’zolarini 
har  tomonlama  rivojlantiradi.  Unda  insoniyatning  har  tom on­
lama  o ‘z  idealiga  intilishi  mujassamlashgan.
Jismoniy  tarbiya  amaliyotida  shaxsni  har  tomonlama  rivoj­
lantirish  ikki  asosiy  yo‘nalishda  olib  boriladi.  Jismoniy  tarbiya 
umumiy  tarbiyaning  boshqa  tomonlari  bilan  uzilmas  aloqasi 
(aqliy,  axloqiy,  estetik,  mehnat)  va  jismoniy  mashqlarning 
har  tomonlamaligi  bilan  (umumiy  va  maxsus  jismoniy  tayyor- 
garlikning  birligi,  organizmning  shakl  va  funksiyasi  rivojla­
nishi,  jismoniy  sifatlar,  harakat  qila  bilish  va  malaka  hosil 
qilish).
Jismoniy  mashqlar  mashg‘ulotida,  ayniqsa,  bolalar  bilan 
majburiy  dastur  asosidagi  darsmi  yoki  yosh  sportchilarning 
trenirovkasimi,  albatta  axloqiy  tarbiyadan  ajratilmaydi.  Faqat 
shu  yerda  jamoatchilik  (kollektivizm),  vatanparvarlik,  qat’iylrk, 
botirlik  va  sofdillik,  shaxsning  m a’naviy  va  jismoniy  sifatlari 
namoyon  boiadi.
Jismoniy  mashqlar  mashg‘ulotlarga  estetik  tarbiyaning  ham 
manbayi  sifatida  xizmat  qilishi  kerak.  Asta-sekin  shakl  go‘zal- 
ligi,  harakat  g o ‘zalligi  tu sh u n ch asid an   axloqiy,  m a ’naviy
32

---

go‘zallik  tushunchasiga,  o ‘zaro  muomala  tushunchasiga  o ‘tmoq 
zarur.  Bularning  ham masi  pedagog  to m o n id an   tarbiyaviy 
ishlarning  qanday  qo ‘yilishiga  bog‘liq.  Tarbiyaning  qaysi  bir 
tomonini  hisobga  olmaslik,  bir  tom onlam a  y o ‘nalishga  in- 
tilish  —  harakat  texnikasini 
0
‘zlashtirib  olish  yoki  jismoniy 
sifatlar  bo ‘yicha  yuqori  natijalarga  crishish  uchun  qilingan 
hamma  ishlarni  yo ‘qqa  chiqaradi.
Insonni  har  tomonlama  jismoniy  rivojlantirish,  jismoniy 
tarbiya  jarayonida  amalga  oshirilishi  mumkin.  O dam ning 
jismoniy  sifatlarini  tarbiyalash,  unda  harakat  qila  bilishning 
bilim  va  malakalari  hamda  hayotiy  zaruriy  amaliyotlarga  katta 
ehtiyoj,  sharoit  yaratilgandagina,  barkamol  rivojlanish  vujudga 
keladi.
Har  tomonlama  tayyorgarlik,  hayotiy  zaruriy,  katta  amaliy 
mashqlar  tanlangandagina  t a ’minlanadi  (yugurish,  sakrash, 
suzish,  harakatli  va  sport  o ‘yinlari,  og'irlik  ko'tarish  va  bosh- 
qalar).