Jismoniy tarbiya

Musobaqa  nizomi  —  bu  hujjat  asosida  hamma  uchrashuv- 
lar  (musobaqalar,  spartakiadalar  va  hokazolar)  olib  boriladi. 
Unda  musobaqani  tashkil  qilish,  o ‘tkazish,  qatnashuvchilar 
soni,  qachon  kelishi,  sinov  normalari  qachon,  qayerda  bosh- 
lanishi  ko ‘rsatiladi  hamda  g ‘oliblarni  aniqlash,  mukofotlash 
tartiblari  va  hokazolar  belgilab  qo ‘yiladi.
Jism oniy  tarbiya  tizimining  tashkiliy  asoslari
Jismoniy  tarbiya  shakllari  davlat  rahbarligida  va jamoatchilik 
asosida  birga  olib  borilishidan  iborat.  Davlat  va  jamoatchilik 
shakllarining  birligi  jismoniy  tarbiyaning  ikkala  shaklining 
tashkiliy  asosini  yaratadi.
Jismoniy  tarbiyani  tashkil  etishning  davlat  shakli,  maktab- 
gacha  muassasalarda,  um um ta’lim  maktablarida,  litsey,  o ‘rta 
maxsus,  kasb-hunar  kollejlarida  va  oliy  o 'quv  yurtlarida, 
harbiy  b o iim   va  boshqa  kategoriyadagi  tashkilotlarda  jismoniy 
mashqlar,  sport  mashg‘ulotlarini  davlat  dasturi  talablariga  ko‘ra 
o ‘tkazilishi  majburiydir.  D astur  talablarini  bajarish  uchun 
rahbarlar,  jismoniy  tarbiya  va  sport  bo ‘yicha  mutaxassislar: 
o ‘qituvchilar,  muallimlar,  trener-instruktorlar  davlat  oldida 
javob  beradilar.
Mamlakatimizda  jismoniy  tarbiya  va  sportni  boshqarishning 
asosiy  rahbar  organi  Madaniyat  va  sport  ishlari  vazirligidir. 
Bunga  taalluqli  q o ‘mitalar  respublikalarda,  viloyat,  tuman, 
o ‘lka  va  avtonom  respublikada  mavjud.
D avlat  y o ‘li  orqali,  jis m o n iy   tarbiya  m asalalarining 
formalarini  tashkil  qilish  bilan  birqancha  vazirlik,  qo‘mita  va 
boshqarmalar  shug'ullanadi.  Ulardan  asosiylari:
Respublika  Xalq  t a ’limi  vazirligi  (bolalar  yaslisi,  bog‘- 
chalari,  u m u m ta ’lim  maktablari,  har  xil  tipdagi  m aktab- 
internatlar,  bolalar  va  o ‘smirlar  sport  maktablari);  Oliy  va  o ‘rta 
maxsus  kasb-hunar  ta ’limi  vazirligi  (kollejlari,  institutlar, 
bolalar  saroylari  va  boshqalar).
Mudofaa  vazirligi  (harbiy  bo ‘linmalar,  kollej,  litseylar, 
maktablar,  institutlar,  akademiyalar).
30

---

Sog‘Iiqni  saqlash  vazirligi  (meditsina  bilim  yurtlari  va 
institutlari,  davlat  fizkultura  kabinetlari,  shifokor-flzkultura 
dispanserlari,  sog‘lomlashtiruvchi  muassasalar).
Madaniyat  ishlari  vazirligi  (madaniyat  va  istirohat  bog‘lari, 
klublar,  bilim  yurtlari,  institutlar).
Ichki  ishlar  vazirligi  (boMinmalar,  bilim  yurtlari,  mak- 
tablar,  akademiyalar).
Milliy  xavfsizlik  xiznnati  va  bosliqalar.
Bundan  tashqari,  jismoniy  tarbiya  ijtimoiy-ko‘ngilli,  jam o ­
atchilik  asosida  ham  olib  boriladi.  Bu  turning  asosiy  vazifasi, 
ommaviy  jismoniy  harakati  jarayonini  jadallashtirishdan  iborat. 
Aholini  jismoniy  tarbiya  va  sport gn  jalb  etuvehi  jamoatchilik 
shaklining  amaliyoti  muntazam  ravishda  takomillashib,  uning 
yangi  shakllari  vujudga  kelmoqda.  Masalan,  umumiy  o ‘rta 
maktab  o ‘quvchilari  uchun  „Umid  nihollari",  „Barkamol  av­
lod  universiadasi“ .
Faqat  oxirgi  yillarda  jamoatchilik  jismoniy  tarbiya  tashki- 
lotlarining  tashabbusi  bilan  qator  tashkiliy  shakllari  vujudga 
keldi:  „ S a lo m a tlik   g u r u h la ri" ,  „ lla v a sk o r  y u g u ruvchilar 
klubi“ ,  ,,Aerobika“ ,  „Salomatlik  so‘qmog'i“ ,  „Hamma  brigada 
bilan  stadionga“ ,  katta  yoshdagi  aholi  uchun  „Quvnoq  start- 
lar“ ,  „Charm  to ‘p “ ,  „Oltin  shayba"  va  bolalar  uchun  ko‘pgina 
boshqa  m usobaqalar,  ayniqsa,  om m ab o p   m usobaqalardan 
„Onam,  otam  va  men  —  sport  oilasi"  keng  yoyilib  bormoqda.
Ijtimoiy  jismoniy  tarbiya  va  sport  tashkilotlari,  akademik 
litsey-kollejlari,  sanoat  birlashmalari,  davlat  va  jamoa  xo‘jalik- 
lari,  uy-joy  ekspluatatsiyasi  o'rtoqliklari  (U JE O ‘lar),  armiya 
b o ‘linmalari  va  hokazolar  qoshida  tashkil  etiladi.
K o ‘ngilli  —  jamoalarning  boshlang‘ich  tashkiloti,  quyi 
jism o n iy   tarbiya  va  sport  jam o alari  yoki  sport  klublari 
hisoblanadi.  Hozirgi  vaqtda  bularning  soni  250  mingdan  ortiq 
bo ‘lib,  75  million  shug‘ullanuvchini  o ‘zida  birlashtiradi.  Ijti­
moiy  jismoniy  tarbiya  va  sport  harakatini  kasaba  uyushmalar 
boshqaradi.